แนวคิดในการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน กรณีศึกษา : ชุมชนตลาดล่าง ในเขตเมืองเก่าลพบุรี

Abstract

ชุมชนตลาดล่างในเขตเมืองเก่าลพบุรี เป็นชุมชนตลาดเก่าที่เกิดภาวะซบเซา องค์กรชุมชนจึงริเริ่มโครงการอนุรักษ์และพัฒนาขึ้น โดยมุ่งหวังให้พื้นที่ชุมชนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเพื่อปลุกชีวิตให้กับตลาดแห่งนี้ขึ้นอีกครั้ง งานวิจัยนี้จึงมีจุดประสงค์ที่จะนำเสนอแนวคิดในการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชนตลาดล่าง ให้เป็นไปในแนวทางที่ยั่งยืน โดยตั้งอยู่บนพื้นฐานของคุณค่า (value) และความแท้ (authenticity) ของชุมชน การศึกษาครั้งนี้ใช้กระบวนการสังเกตและสัมภาษณ์ถึงวิถีชีวิต ลักษณะทางกายภาพ และประวัติศาสตร์ของชุมชน อีกทั้งศึกษากรณีศึกษาทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ ควบคู่กับการศึกษาวรรณกรรมและหลักการในการอนุรักษ์ชุมชน โดยมุ่งเน้นประเด็นของคุณค่า (value) และความแท้ของสถานที่ (authenticity of place) ซึ่งได้จำแนกออกเป็น 4 ด้าน คือ ด้านสถานที่และการตั้งถิ่นฐาน ด้านรูปทรงและการออกแบบ ด้านการใช้งานและประโยชน์ใช้สอย และด้านคุณภาพเชิงนามธรรม จากการศึกษาพบว่า ชุมชนตลาดล่างมีต้นกำเนิดจากแม่น้ำลพบุรี ทำให้มีการตั้งถิ่นฐานของผู้คนตั้งแต่สมัยอยุธยา และพัฒนาเป็นตลาดเรื่อยมาจนปัจจุบัน ในอดีตเคยเป็นย่านและเส้นทางการค้าหลักของเมือง และเป็นย่านแรกที่มีการตั้งถิ่นของของคนจีนในเมืองเก่าลพบุรี ตลอดจนเป็นชุมชนที่มีอัตลักษณ์โดดเด่นด้วยแนวโค้งของถนน มีรูปแบบสถาปัตยกรรมที่สวยงาม มีสินค้าที่สืบเนื่องมาตั้งแต่อดีต ได้แก่ เครื่องจักสาน ยาสมุนไพร และข้าวสาร อีกทั้งมีวิถีชีวิตของผู้คนที่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน เหล่านี้เป็นคุณค่า (value) และความแท้ (authenticity) ที่ต้องรักษาไว้ควบคู่ไปกับการฟื้นฟูและพัฒนาให้ตลาดคึกคักขึ้นอีกครั้งหนึ่ง ดังนั้นในการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชนตลาดล่างจึงต้องมุ่งเน้นในการรักษาคุณค่า (value) และความแท้ (authenticity) เหล่านี้ไว้ เพื่อให้ชุมชนดำรงความสำคัญในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมของจังหวัดควบคู่ไปกับการพัฒนาได้อย่างที่ยั่งยืน