Abstract:
วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” โดยมุ่งศึกษาองค์ความรู้เกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาพิบัติภัยในคัมภีร์ของล้านนา และวิเคราะห์ภูมิปัญญาในการประยุกต์พิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” เพื่อใช้แก้ไขและเยียวยาปัญหาอันเกิดจากพิบัติภัยในสังคมปัจจุบัน ข้อมูลที่ใช้ศึกษาวิเคราะห์ประกอบด้วย 2 ส่วน ได้แก่ การศึกษาวิเคราะห์คัมภีร์พิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” เฉพาะที่จารด้วยอักษรธรรมล้านนาซึ่งได้มีการปริวรรตและจัดพิมพ์เผยแพร่แล้ว และศึกษาจากการประกอบพิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” แบบประยุกต์ที่ปฏิบัติกันในเขตจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง แม่ฮ่องสอน พะเยา แพร่ น่าน ตาก และอุตรดิตถ์ ในช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2553-2556 ผลการศึกษาพบว่า คัมภีร์ที่ใช้ในพิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” แบบประยุกต์ในปัจจุบันยังคงสืบทอดการใช้คัมภีร์ตามแบบแผนประเพณีโบราณของล้านนา ทั้งการสวดและลำดับขั้นตอนการสวด ยกเว้นธัมม์ที่ใช้เทศน์ประกอบหลังพิธีสืบชะตาที่มีการประยุกต์ ด้านการประกอบพิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” แบบประยุกต์ในปัจจุบัน พบว่ามีปรับเปลี่ยนในหลายส่วน ได้แก่ การปรับเปลี่ยนองค์ประกอบของพิธีกรรม ลำดับขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม เครื่องประกอบพิธีกรรม และการผสมผสานพิธีกรรมอื่นเข้ามาในพิธีกรรมทั้งสาม ซึ่งสามารถแบ่งลักษณะของการประยุกต์ในพิธีกรรมออกเป็น 5 รูปแบบ ได้แก่ การเพิ่มเติม การลดทอน การปรับเปลี่ยน การผสมผสาน และการสร้างใหม่ การประยุกต์พิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” เป็นผลสืบเนื่องจากบริบทแวดล้อมของปัญหาพิบัติภัย วัตถุประสงค์ของการประกอบพิธีกรรม ผู้จัดพิธีกรรม และผู้ร่วมพิธีกรรมที่เปลี่ยนแปลงไปจากอดีต ทำให้เกิดการตีความและสร้างสัญลักษณ์ใหม่ในพิธีกรรม ทั้งที่เป็นวัตถุสัญลักษณ์ พฤติกรรมสัญลักษณ์ พื้นที่สัญลักษณ์ และเวลาสัญลักษณ์ การประยุกต์พิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” ในปัจจุบันแสดงให้เห็นลักษณะสำคัญของวิธีคิดในการแก้ไขปัญหาพิบัติภัยที่เป็นภูมิปัญญาเฉพาะตัวของชาวล้านนา ประกอบด้วย วิธีคิดที่ยึดโยงระบบต่างๆ ในสังคมเอาไว้ด้วยกัน วิธีคิดที่เน้นสำนึกอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ที่หลากหลาย รวมทั้งวิธีคิดในการปรับประยุกต์พิธีกรรม “สืบ ส่ง ถอน” ให้เป็นพิธีกรรมเปลี่ยนผ่านและพิธีกรรมตามระบบปฏิทินของชุมชน โดยมีพุทธศาสนาเป็นตัวเชื่อมประสาน การที่ชุมชนและผู้จัดพิธีกรรมมีอิสระในการเลือกใช้รูปแบบวิธีการประยุกต์ที่เหมาะสมกับปัญหาแต่ละแบบ ทำให้ไม่เกิดความขัดแย้งกับระบบแบบแผนวัฒนธรรมดั้งเดิมและสอดรับกับกระบวนทัศน์ของชาวล้านนา แบบแผนวิธีคิดดังกล่าวยังสะท้อนโลกทัศน์ซึ่งมีความเชื่อมโยงกันระหว่างมนุษย์ ธรรมชาติ และระบบศีลธรรมอย่างเป็นองค์รวม
