ผลกระทบของระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก - ตะวันตกต่อการกระจายรายได้และความเป็นอยู่ของประชาชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: กรณีศึกษาจังหวัดมุกดาหาร

Abstract

การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ ได้แก่ 1. เพื่อประเมินผลกระทบของระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตก และอิทธิพลของปัจจัยทางเศรษฐกิจและสังคมอื่นๆ ที่มีต่อการกระจายรายได้ระหว่างจังหวัดต่างๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 19 จังหวัด ระหว่างปี พ.ศ. 2543 – 2555 โดยนำข้อมูลทุติยภูมิมาวิเคราะห์โดยวิธีการทางเศรษฐมิติแบบ Panel data regression และ 2. เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตก ต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นที่จังหวัดมุกดาหาร โดยเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interview) กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive sampling) ในภาคการผลิตอุตสาหกรรม ภาคการเกษตร และภาคการบริการ รวมทั้งเจ้าหน้าที่หน่วยงานราชการและเอกชนที่เกี่ยวข้อง ร่วมกับการสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการ และการสังเกต และนำข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างในพื้นที่อำเภอต่างๆ มาวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) ผลการวิจัยเชิงปริมาณ พบว่า ระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตก ส่งผลต่อความไม่เท่าเทียมกันระหว่างจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือในทางบวก กล่าวคือ จังหวัดที่มีระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตกพาดผ่าน มีแนวโน้มจะทำให้ความไม่เท่าเทียมกันระหว่างจังหวัดเพิ่มขึ้น โดยวัดจากสัดส่วนรายได้ต่อหัวประชากรของจังหวัดต่อรายได้ต่อหัวประชากรของภูมิภาค เช่นเดียวกับตัวแปรโครงสร้างพื้นฐานด้านถนน ที่มีแนวโน้มทำให้ความไม่เท่าเทียมกันระหว่างจังหวัดเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ขณะเดียวกันตัวแปรที่มีแนวโน้มส่งผลต่อการลดความไม่เท่าเทียมกันระหว่างจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนืออย่างมีนัยสำคัญ ประกอบด้วย ตัวแปรด้านเศรษฐกิจ ได้แก่ สัดส่วนผลิตภัณฑ์ภาคเกษตรต่อนอกภาคเกษตร ตัวแปรด้านการศึกษา ได้แก่ จำนวนปีการศึกษาเฉลี่ย ตัวแปรด้านสาธารณสุข ได้แก่ สัดส่วนประชากรต่อแพทย์ และตัวแปรด้านนโยบาย ได้แก่ สัดส่วนภาษีทางตรงต่อผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัด ส่วนการทดสอบ Kuznets hypothesis พบว่า สอดคล้องกับสมมติฐาน โดยลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างความไม่เท่าเทียมกัน กับระดับการพัฒนาเศรษฐกิจในช่วงเวลาที่ทำการศึกษา มีลักษณะเป็น Inverted U-shape ผลการวิจัยเชิงคุณภาพ แสดงให้เห็นว่า ระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตกส่งผลกระทบด้านบวกต่อจังหวัดมุกดาหาร คือ ทำให้มูลค่าการค้าชายแดนเพิ่มมากขึ้น การเดินทางและการขนส่งสะดวกยิ่งขึ้น ทั้งการเดินทางข้ามแดนระหว่างประเทศ และการเดินทางภายในจังหวัดและระหว่างจังหวัดด้วย การลงทุนภาครัฐและเอกชนในพื้นที่เพิ่มขึ้น ที่ดินมีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้นมาก อย่างไรก็ดี ผลประโยชน์ของระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก – ตะวันตก ที่เกิดขึ้นในจังหวัดมุกดาหารนั้น ไม่ได้กระจายไปยังพื้นที่อำเภอต่างๆ อย่างทั่วถึงหรือเท่าเทียมนัก โดยเฉพาะประชาชนที่อยู่ในอำเภอเมืองมุกดาหาร เป็นกลุ่มที่ได้ประโยชน์มากกว่าประชาชนในพื้นที่อำเภออื่นๆ ในขณะที่ผลกระทบด้านลบ ได้แก่ ช่วงปี พ.ศ. 2551 – 2553 ประชาชนในพื้นที่ข้ามแดนไปบ่อนคาสิโนในสะหวันนะเขตจำนวนมาก ปัญหาการจราจรติดขัดบนท้องถนนและสะพานข้ามแม่น้ำโขง ปัญหาการเก็งกำไรที่ดิน ค่าใช้จ่ายเพื่อการบริโภคในครัวเรือนสูงขึ้น ปัญหาไฟฟ้าและน้ำประปาไม่เพียงพอ ปัญหาสิ่งแวดล้อมและการกำจัดขยะมูลฝอย ปัญหาการลักลอบนำเข้ายาเสพติดและสินค้าหนีศุลกากรที่เพิ่มขึ้น การค้ามนุษย์และการค้าประเวณีสูงขึ้น