ปัญหาการตีความทางกฎหมายการดำเนินคดีแบบกลุ่ม: ศึกษากรณีการฟ้องร้องคดีและการขออนุญาต

Abstract

กฎหมายการดำเนินคดีแบบกลุ่มตามพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง ฉบับที่ 26 (พ.ศ.2558) ยังมีปัญหาเรื่องการตีความกฎหมายเกี่ยวกับการฟ้องคดีและการขออนุญาตศาลเพื่อเริ่มต้นการดำเนินคดีแบบกลุ่ม ดังนี้ ประเด็นระบบการขออนุญาตศาล จำนวนมากเพียงพอของสมาชิกกลุ่ม บทนิยามข้อเท็จจริงแห่งคดีเดียวกัน และการแบ่งกลุ่มย่อยเพื่อวินิจฉัยประเด็นแห่งคดี วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ผู้ทำวิจัยมุ่งศึกษาความเป็นมาในการร่างกฎหมายการดำเนินคดีแบบกลุ่มจากรายงานการประชุมของสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา เพื่อค้นคว้าประเด็นการร่างกฎหมายของผู้ร่างซึ่งอาจเป็นปัญหาเมื่อปรับใช้ในทางปฏิบัติ รวมทั้งได้ทำการศึกษากฎหมายของประเทศสหรัฐอเมริกา ประเทศออสเตรเลีย และประเทศแคนาดา โดยนำข้อกฎหมายรวมทั้งรูปแบบการใช้กฎหมายมาปรับใช้กับข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในประเด็นเรื่องการตีความกฎหมาย ประเทศไทยใช้ระบบการขออนุญาตศาลเพื่อเข้าสู่กระบวนการดำเนินคดีแบบกลุ่มเช่นเดียวกับประเทศสหรัฐอเมริกา และประเทศแคนาดา แต่ประเทศออสเตรเลียใช้ระบบกองทุนในการช่วยเหลือศาลเพื่อคัดกรองคดีเข้าสู่กระบวนการดำเนินคดีแบบกลุ่ม ส่วนประเด็นเรื่องจำนวนมากเพียงพอของสมาชิกกลุ่มและการแบ่งกลุ่มย่อย ประเทศสหรัฐอเมริกาใช้บรรทัดฐานเรื่องภูมิลำเนาและความสะดวกในการติดต่อกันระหว่างสมาชิกกลุ่มเพื่อพิจารณาในขณะที่ประเทศออสเตรเลียและประเทศแคนาดาใช้หลักจำนวนขั้นต่ำ แต่ประเทศไทยไม่มีบทบัญญัติในเรื่องทั้งสอง สำหรับประเด็นเรื่องบทนิยามสมาชิกกลุ่มซึ่งประเทศไทยแปลความมาจากกฎหมายของประเทศสหรัฐอเมริกาซึ่งบัญญัติว่า “ข้อเรียกร้องของกลุ่มที่เหมือนกัน” (Typical of Claims) มาเป็นกฎหมายไทยว่า “ลักษณะเฉพาะของกลุ่มเหมือนกัน” จึงเกิดประเด็นปัญหาในการตีความว่า “ลักษณะเฉพาะของกลุ่มเหมือนกัน” นี้มีความหมายเพียงใด ซึ่งเป็นไปตามบทนิยาม "ข้อเรียกร้องของกลุ่มที่เหมือนกัน" ตามกฎหมายประเทศสหรัฐอเมริกาหรือไม่ ผู้ทำวิจัยได้เสนอแนวทางแก้ไขปัญหาดังนี้ ประเด็นปัญหาเรื่องระบบอนุญาต กฎหมายของประเทศไทยใช้ระบบการขออนุญาตศาลเพื่อเข้าสู่กระบวนการดำเนินคดีแบบกลุ่มซึ่งอาจทำให้เกิดความล่าช้าในอนาคต จึงเสนอให้จัดตั้งหน่วยงานเพื่อช่วยเหลือศาลในการคัดกรองคดีแบบกลุ่มขึ้นโดยตรง ส่วนประเด็นเรื่องบทนิยามสมาชิกกลุ่ม ควรเปลี่ยนจากบทบัญญัติว่า “ลักษณะเฉพาะของกลุ่มเหมือนกัน” เป็น “ข้อเรียกร้องของกลุ่มที่เหมือนกัน” นอกจากนี้ ประเด็นเรื่องจำนวนมากเพียงพอของสมาชิกกลุ่มในการฟ้องร้องคดีเสนอให้ออกเป็นข้อกำหนดของประธานศาลฎีกาเรื่องบรรทัดฐานการวินิจฉัยจำนวนมากของสมาชิกกลุ่ม และประเด็นการแบ่งกลุ่มย่อยควรมีการศึกษาเพิ่มเติมต่อไปในอนาคตหากเป็นประโยชน์ก็ควรมีการแก้ไขและบัญญัติใหม่ให้เปิดช่องเพื่อการวินิจฉัยประเด็นย่อยแห่งคดี