ความตกลงขององค์การการค้าโลกกับมาตรการซองบุหรี่แบบเรียบ

Abstract

ปัจจุบันประเทศไทยกำลังพิจารณาร่างพระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. … ซึ่งมีบทบัญญัติที่เปิดช่องให้นำมาตรการซองบุหรี่แบบเรียบตามแนวทางของกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมยาสูบขององค์การอนามัยโลก (WHO FCTC) มาบังคับใช้ ออสเตรเลียเป็นประเทศแรกที่นำมาตรการดังกล่าวมาใช้บังคับโดยกำหนดห้ามใช้เครื่องหมายการค้าบนซองบุหรี่ และรูปลักษณ์ภายนอกของซองบุหรี่ต้องเป็นไปตามรูปแบบที่กฎหมายกำหนด ประเทศผู้ส่งออกยาสูบและผู้ประกอบการยาสูบในฐานะผู้ได้รับผลกระทบจึงนำคดีขึ้นสู่การพิจารณาในเวทีต่างๆทั้งในระดับประเทศและระหว่างประเทศ โดยอ้างว่ามาตรการซองบุหรี่แบบเรียบขัดต่อความตกลงขององค์การการค้าโลก (WTO) ได้แก่ ความตกลงว่าด้วยภาษีศุลกากรและการค้า ค.ศ. 1994 (GATT) ความตกลงว่าด้วยอุปสรรคทางเทคนิคต่อการค้า (TBT) และความตกลงว่าด้วยสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาเกี่ยวเนื่องกับการค้า (TRIPs) นอกจากนี้ยังอ้างว่ามาตรการเป็นการเวนคืนสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาและค่าความนิยม (Goodwill) อันเป็นทรัพย์สินที่ได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญ และเป็นการเวนคืนทางอ้อมตามความตกลงเพื่อการส่งเสริมและคุ้มครองการลงทุน (BIT) ด้วย ดังนั้นจึงควรศึกษาถึงความสอดคล้องของมาตรการซองบุหรี่แบบเรียบกับกฎหมายภายในของไทย และความตกลงที่คุ้มครองทางด้านการค้าและการลงทุนระหว่างประเทศเพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมในการนำมาตรการซองบุหรี่แบบเรียบมาบังคับใช้ในไทย จากการศึกษาพบว่าการบังคับใช้มาตรการซองบุหรี่แบบเรียบ (1) ไม่มีลักษณะเป็นการเลือกปฏิบัติจึงไม่ขัดกับ ความตกลง GATT (2) ไม่ใช่ข้อบังคับทางเทคนิคที่จำกัดทางการค้าเกินกว่าความจำเป็นเพื่อให้วัตถุประสงค์บรรลุผลจึงไม่ขัดกับความตกลง TBT (3) ไม่เป็นการห้ามการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า ไม่ขัดต่อสิทธิหวงกันเครื่องหมายการค้า และไม่เป็นการกีดกันการใช้เครื่องหมายการค้าอย่างไม่สมเหตุสมผลจึงไม่ขัดกับความตกลง TRIPs (4) ไม่เป็นการเวนคืนสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาตามรัฐธรรมนูญของไทย และ(5) ไม่เป็นการเวนคืนทางอ้อมตามความตกลงที่คุ้มครองการลงทุนระหว่างประเทศของไทย อย่างไรก็ตามแม้ว่ามาตรการซองบุหรี่แบบเรียบจะสอดคล้องกับกฎหมายภายในและความตกลงที่คุ้มครองการลงทุนระหว่างประเทศของไทย แต่ไทยควรระบุเกี่ยวกับผลกระทบของมาตรการซองบุหรี่แบบเรียบที่มีต่อสิทธิในเครื่องหมายการค้าตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 ไว้ในพระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. … และควรแก้ไขพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 เกี่ยวกับสิทธิในเครื่องหมายการค้าสำหรับผลิตภัณฑ์บุหรี่โดยเฉพาะด้วย อีกทั้งควรเพิ่มเติมข้อบทเกี่ยวกับนิยามและหลักเกณฑ์การพิจารณาการเวนคืนทางอ้อม และที่สำคัญควรเพิ่มข้อยกเว้นแก่การเวนคืนทางอ้อมในความตกลงที่คุ้มครองการลงทุนระหว่างประเทศสำหรับมาตรการมีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองด้านสาธารณสุข อาทิ ความตกลงเพื่อการส่งเสริมและคุ้มครองการลงทุน (BITs) และความตกลงเขตการค้าเสรี (FTAs) ที่มีข้อบทว่าด้วยการคุ้มครองการลงทุน ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความชัดเจนแก่ประเทศไทยและผู้ประกอบการยาสูบเกี่ยวกับอำนาจของรัฐในการออกมาตรการที่มีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองสุขภาพของประชาชน