การค้นคืนสารสนเทศเชิงความหมายและการค้นคืนสารสนเทศข้ามภาษาของสมุนไพรไทยและยาแผนปัจจุบันด้วยเทคนิคการวิเคราะห์ความหมายแฝง

Abstract

ปัจจุบันมีผู้ให้บริการข้อมูลหลายรายเกี่ยวกับสมุนไพรที่เป็นภาษาไทยและยาแผนปัจจุบันที่เป็นภาษาอังกฤษ ผู้วิจัยจึงเกิดแนวคิดที่จะพัฒนาเครื่องมือที่สามารถค้นคืนได้ทั้งข้อมูลสมุนไพรและข้อมูลยาแผนปัจจุบัน เพื่อที่จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจค้นคืนข้อมูลในลักษณะนี้ โดยประยุกต์การใช้เทคนิคการวิเคราะห์ความหมายแฝงและเทคนิคคำศัพท์ควบคุม ในการที่จะให้เครื่องมือนั้นสามารถค้นคืนสารสนเทศข้ามภาษาระหว่างภาษาไทยกับภาษาอังกฤษและสามารถค้นคืนสารสนเทศเชิงความหมายได้ ซึ่งผู้วิจัยได้แบ่งการประเมินประสิทธิผลของการทดลองที่ได้จากการค้นคืนเพื่อหาวิธีการที่เหมาะสมไปใช้ในการสร้างเครื่องมือดังกล่าว ออกเป็นสามส่วนดังนี้ 1) การค้นคืนด้วยขนาดเมทริกซ์ที่ต่างกัน 2) การค้นคืนด้วยรูปแบบของข้อคำถามที่ต่างกัน แบบปกติและแบบที่ให้การขยายข้อคำถามด้วยการใช้คำศัพท์ควบคุม และ 3) การค้นคืนด้วยเทคนิคที่ต่างกันนั่นคือ เทคนิคแบบจำลองปริภูมิเวคเตอร์และเทคนิคการวิเคราะห์ความหมายแฝง โดยผลการทดลองที่ 1) พบว่าหากเพิ่มขนาดเมทริกซ์ให้มากขึ้น จะทำให้ค่าระลึกและค่าความแม่นยำเพิ่มขึ้นตามไปด้วย โดยที่ขนาดเมทริกซ์ของสมุนไพรและยาแผนปัจจุบันจะอยู่ที่ 90x90 และ 30x30 ตามลำดับ นอกจากนี้ในส่วนของข้อคำถามจากผู้ใช้งานในการทดลองที่ 2) ก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งในการค้นคืน โดยหากค้นคืนด้วยข้อคำถามที่ผ่านการขยายข้อคำถามจากคำศัพท์ควบคุม จะให้ค่าประสิทธิผลดีกว่าการค้นคืนด้วยข้อคำถามที่ไม่ผ่านการขยายข้อคำถาม โดยค่าความแม่นยำของสมุนไพรและยาแผนปัจจุบันมีอัตราการเพิ่มขึ้นร้อยละ 68.83 และ 70.04 ตามลำดับ และในการทดลองที่ 3) เมื่อเปรียบเทียบประสิทธิผลระหว่างสองเทคนิค พบว่าการค้นคืนสมุนไพรด้วยเทคนิคการวิเคราะห์ความหมายแฝงจะให้ประสิทธิผลดีกว่าแบบจำลองปริภูมิเวคเตอร์ร้อยละ 40.77 แต่การค้นคืนยาแผนปัจจุบันด้วยแบบจำลองปริภูมิเวคเตอร์จะให้ประสิทธิผลดีกว่าการวิเคราะห์ความหมายแฝงร้อยละ 30.95 จากการประเมินด้วยค่าความแม่นยำ