กระบวนการร่วมกันสร้างที่อยู่อาศัยด้วยตนเอง กรณีศึกษาบ้านดิน บ้านเทพพนา อำเภอเทพสถิตย์ จังหวัดชัยภูมิ

Abstract

ศึกษากระบวนการร่วมกันสร้างที่อยู่อาศัยด้วยตนเองโดยใช้ดินเหนียว รวมทั้งศึกษาพัฒนาการรวมกลุ่มของชาวบ้านในการสร้างที่อยู่อาศัย โดยเป็นกรณีศึกษาการสร้างบ้านด้วยดินของชุมชนมั่นยืน บ้านเทพพนา อำเภอเทพสถิตย์ จังหวัดชัยภูมิ ซึ่งเป็นครั้งแรกในประเทศไทยที่มีการสร้างที่อยู่อาศัย โดยใช้ดินในลักษณะของหมู่บ้านโดยมีแผนที่จะก่อสร้างที่อยู่อาศัย จำนวน 25 หลัง ศาลากลางบ้าน 1 หลัง การดำเนินการวิจัยนี้ ผู้วิจัยได้เข้าไปอยู่อาศัยใช้ชีวิตร่วมกับชาวบ้านเป็นเวลาประมาณ 5 เดือนตั้งแต่เริ่มวางแผนก่อสร้าง โดยเรียนรู้ร่วมกับชาวบ้านและเก็บข้อมูล สัมภาษณ์ จดบันทึก บันทึกภาพถ่ายทุกวัน แล้วนำผลมาศึกษาจากสภาพความเป็นจริงของชุมชนเป็นขั้นตอน ทั้งในด้านการใช้ดินในการสร้างที่อยู่อาศัยและพัฒนาการ การรวมกลุ่มของชาวบ้าน จากการศึกษาครั้งนี้พบว่า ในระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2545 ชาวบ้านสามารถสร้างบ้านได้ 4 หลังและพบว่า การสร้างที่อยู่อาศัยโดยใช้ดินในชนบทมีความเหมาะสม ในแง่ของการนำวัสดุที่หาได้ง่าย เพื่อนำมาสร้างบ้านและมีราคาถูกเพียงประมาณ 300 บาทต่อหลังเป็นเพียงค่าตะปูเพื่อทำหลังคา ด้านการรวมกลุ่มในการสร้างบ้านโดยใช้ดิน ทำให้เกิดการเรียนรู้และรู้สึกว่าเป็นเรื่องง่ายในการสร้างบ้าน จากคนหนึ่งคนสร้างบ้านด้วยดินสามารถนำไปสู่ การสร้างความมีส่วนร่วมภายในชุมชนได้ การสร้างบ้านด้วยดินจึงเป็นเครื่องมือที่ทำให้เกิด การร่วมมือร่วมใจและการทำงานร่วมกัน ส่งผลต่อการทำกิจกรรมต่างๆ ของชุมชนต่อไป ในด้านกายภาพยังมีข้อด้อยอยู่บ้างคือการนำดินมาสร้างบ้าน ในประเทศไทยที่มีฝนตกบ่อยต้องมีหลังคาที่ป้องกันฝนได้ รวมถึงการเลือกที่ตั้งของตัวบ้าน เมื่อฝนตกต้องไม่มีน้ำขังบริเวณผนังรอบบ้าน การเลือกบริเวณทำอิฐดินดิบต้องไม่ไกลกับบริเวณก่อสร้าง เพราะจะมีปัญหาด้านการขนย้ายตามมา สรุปได้ว่าการสร้างบ้านจากดินเป็นทางเลือกหนึ่ง ของการก่อสร้างที่อยู่อาศัยราคาถูก และต้องมีการปรับเปลี่ยนตามการใช้งานและวิถีชีวิต การสร้างบ้านด้วยดินในครั้งนี้เป็นครั้งแรก ที่ชาวบ้านร่วมกันสร้างในลักษณะชุมชน จึงต้องมีการศึกษาประเมินผลต่อไป ก่อนสรุปถึงข้อดีข้อด้อยของการก่อสร้างบ้านด้วยดิน