Abstract:
Piriformis (PM) เป็นกล้ามเนื้อรูปสามเหลี่ยมวางตัวอยู่ในชั้นลึกของบริเวณก้น โดยปกติจะวางพาดทับเส้นประสาท Sciatic (SN) ซึ่งเป็นเส้นประสาทส่วนปลายที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในร่างกาย เมื่อผ่านลอดใต้ PM ออกมาแล้วจะทอดตัวไปทางด้านหลังของต้นขา ให้แขนงควบคุมการทำงานกล้ามเนื้อต้นขาด้านหลัง ปลายขาและเท้า รวมทั้งรับความรู้สึกจากบริเวณเหล่านั้นอีกด้วย ความรู้เกี่ยวกับตำแหน่งของ SN และความสัมพันธ์ทางกายวิภาคศาสตร์ระหว่าง SN และ PM มีความสำคัญทางคลินิกและการทำหัตถการทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้อง จึงเป็นที่มาของการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ โดยมีวัตถุประสงค์สำคัญในการศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของ PM ความสัมพันธ์ทางกายวิภาคศาสตร์ระหว่าง SN และ PM และตำแหน่งของ SN เปรียบเทียบกับปุ่มกระดูกในบริเวณใกล้เคียง โดยทำการศึกษาจากร่างอาจารย์ใหญ่จำนวน 102 ร่าง พบลักษณะทางสัณฐานวิทยาของ PM 6 รูปแบบ โดยรูปแบบที่พบมากที่สุดคือ กล้ามเนื้อเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือลูกแพร์ (67.65%) ประเภทความสัมพันธ์ระหว่าง SN และ PM ที่พบประกอบด้วย รูปแบบ a (74.02%), b (22.55%) และ c (3.43%) ตามการแบ่งของ Beaton และ Anson การวัดระยะจากจุดกึ่งกลางของ SN และปุ่มกระดูกที่ใช้อ้างอิง ได้แก่ PSIS (P), ischial tuberosity (T) และ greater trochanter (G) พบว่า ความยาวของระยะต่างๆในเพศชายและหญิง มีค่าดังนี้ ระยะ P-T มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 131.42±12.35 และ 127.52±11.01 มิลลิเมตร โดยตำแหน่งของ SN จาก P คิดเป็น 60.77±5.93% และ 59.22±5.78% ของความยาวระยะ P-T ค่าเฉลี่ยของระยะ T-G คือ 77.64±8.79 และ 67.62±9.04 มิลลิเมตร ซึ่งตำแหน่งของจุดกึ่งกลาง SN จาก T มีค่าเท่ากับ 35.90±7.59% และ 40.17±8.49% ของความยาวระยะ T- G และค่าเฉลี่ยระยะ P-G มีค่าเท่ากับ 155.65 ± 13.11 และ 146.17 ± 15.08 มิลลิเมตร โดยตำแหน่งของ SN จากจุด P คิดเป็น 54.59±6.05% และ 53.71±6.61% ของระยะ P-G จากการวิเคราะห์ทางสถิติพบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติระหว่างเพศและข้างในบางค่า ผลที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้คาดว่าจะช่วยป้องกันและลดอุบัติการณ์การบาดเจ็บของเส้นประสาท sciatic และเพิ่มประสิทธิภาพในการทำหัตถการทางการแพทย์บริเวณสะโพกและบริเวณอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งการวินิจฉัย และการรักษาที่ประสบความสำเร็จต่อไป
