ปัญหากฎหมายของการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ

Abstract

ในปัจจุบันมีการนำเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติมาบังคับใช้อย่างแพร่หลาย โดยไม่มีการกล่าวถึงลักษณะของการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติไว้อย่างชัดแจ้ง และในบางครั้งการต่อสัญญาเช่นว่านี้ก็เกิดขึ้นโดยปราศจากความตกลงยินยอมจากผู้บริโภค หรือผู้บริโภคมิอาจรับรู้และเข้าใจถึงเนื้อหาสาระแห่งการต่อสัญญานั้นได้ ทำให้ผู้บริโภคจำนวนมากได้รับความเสียหาย วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงมีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาถึงปัญหาการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติในระบบกฎหมายไทย โดยทำการศึกษาเน้นเฉพาะธุรกรรมการซื้อขายสินค้าหรือบริการที่มีการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติในสัญญาระหว่างผู้ประกอบธุรกิจฝ่ายหนึ่งกับผู้บริโภคอีกฝ่ายหนึ่ง ในหลักเกณฑ์ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ พระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 ทั้งนี้ ไม่ทำการศึกษาลงในรายละเอียดของกฎหมายเฉพาะสำหรับธุรกรรมที่มีกฎหมายเฉพาะกำหนดไว้ นอกจากนั้น ในบทบัญญัติกฎหมายต่างประเทศจะทำการศึกษาบทบัญญัติว่าด้วยเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติในสหภาพยุโรปตาม Directive 93/13/EEC ลงวันที่ 5 เมษายน ค.ศ. 1993 และ Directive 2011/83/EU ลงวันที่ 25 ตุลาคม ค.ศ. 2011 ซึ่งมีขึ้นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการกระทำที่ไม่เป็นธรรม โดยในเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ ถ้าการสิ้นสุดของสัญญากำหนดให้ผู้บริโภคต้องแสดงความประสงค์โดยชัดแจ้งล่วงหน้าเป็นระยะเวลาเกินสมควร ข้อสัญญานั้นมีลักษณะเป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม อันมีลักษณะคล้ายคลึงกันกับบทบัญญัติว่าด้วยเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติตามประมวลกฎหมายแพ่งของประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ค.ศ. 2002 บรรพ 2 หนี้ ส่วนที่ 2 เรื่องข้อผูกพันตามความสัมพันธ์ทางหนี้ที่เกิดขึ้นมาจากข้อสัญญาสำเร็จรูปที่ใช้ในการประกอบธุรกิจการค้า เพียงแต่บทบัญญัติกฎหมายของประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนีมีการกำหนดรายละเอียดเรื่องระยะเวลาที่ใช้บังคับในสัญญาไว้ชัดเจน สำหรับการศึกษาบทบัญญัติว่าด้วยเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติในประเทศสหรัฐอเมริกา ตามประมวลกฎหมายเอกรูปทางการพาณิชย์ จะเป็นการศึกษาในคำจำกัดความต่างๆ โดยตามรัฐบัญญัติการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติของรัฐอิลลินอยส์ ค.ศ. 2000 แก้ไขเพิ่มเติม ค.ศ. 2005 และตามประมวลกฎหมายธุรกิจและวิชาชีพของรัฐแคลิฟอร์เนีย แก้ไขเพิ่มเติม ค.ศ. 2010 จะเป็นการศึกษาในรายละเอียดเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติและการคุ้มครองผู้บริโภคในการต่อสัญญา เช่น ความยินยอมของผู้บริโภคในการต่อสัญญาโดยอัตนัติ การเปิดเผยข้อสัญญาที่มีข้อกำหนดให้ต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ และการแจ้งเตือนล่วงหน้าถึงการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ เป็นต้น จากการศึกษาพบว่า ในประเทศไทยยังไม่มีการกล่าวถึงลักษณะของการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติไว้อย่างชัดแจ้ง และบทบัญญัติของกฎหมายไทยในปัจจุบันยังมีไม่เพียงพอต่อการคุ้มครองคู่สัญญาฝ่ายที่มิได้สมัครใจในการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ ผู้เขียนจึงเสนอให้มีการใช้การตีความเข้ามาช่วยในการพิจารณาปัญหาเกี่ยวกับการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติที่เกิดขึ้น เช่น การตีความการแสดงเจตนาของคู่สัญญาทั้งสองฝ่าย เป็นต้น นอกจากนั้น ผู้เขียนยังได้เสนอให้มีการกำหนดหลักเกณฑ์ว่าด้วยการคุ้มครองผู้บริโภคในการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ โดยกำหนดให้ผู้ประกอบธุรกิจต้องได้รับความยินยอมจากผู้บริโภคก่อน รวมถึงผู้ประกอบธุรกิจต้องมีการเปิดเผยข้อสัญญาเรื่องการต่อสัญญาโดยอัตโนมัตินั้นอย่างชัดแจ้งและเห็นได้อย่างชัดเจนในสัญญา และอาจมีหน้าที่ต้องแจ้งเตือนผู้บริโภคล่วงหน้าก่อนที่จะมีการต่อสัญญาโดยอัตโนมัตินั้นด้วย ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้บริโภคที่มิได้สมัครใจในการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติได้รับความคุ้มครองและไม่ถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ประกอบธุรกิจอีกต่อไป