Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดประสงค์อยู่ที่การศึกษากฎมณเทียรบาล ซึ่งเป็นกฎหมาลักษณะหนึ่งในประมวลกฎหมายตราสามดวง โดยเห็นว่ากฎมณเทียรบาลที่ได้ผ่ารกระบวนการชำระปรัลเปลี่ยนในช่วงเวลาต่างๆ จะช่วยสะท้อนให้เห็นบริบทประวัติศาสตร์ไทยสมัยอยุธยา ถึง พ.ศ. 2348 (พ.ศ. 1805) ได้ในระดับหนึ่ง และเนื่องจากกฎมณเทียรบาลคือ กฎว่าด้วยการรักษาเรือนหลวงหรือเรือนพระเจ้าแผ่นดิน กฎมณเทียรบาลจึงเป็นเอกสารสำคัญในการนำมาศึกษาเรื่องราวต่างๆ อันเกี่ยวข้องกับองค์พระมหากษัตริย์และขุนนาง ข้าราชการที่ทำงานรับใช้พระองค์ ผลจากการศึกษาและวิเคราะห์พบว่า กฎมณเทียรบาลเป็นหลักฐานที่สำคัญที่สุดเรื่องหนึ่ง ที่แสดงให้เห็นเรื่องราว 3 ประการต่อไปนี้ ประการที่ 1 ทิพภาวะขององค์พระมหากษัตริย์ทั้งในส่วนที่ทรงเป็นพระพุทธเจ้าและเทพมนุษย์ ประการที่ 2 พระราชประเพณี พิธีกรรม พิธีการในราชสำนัก พิธีการในราชสำนัก โดยพิธีกรรม พิธีการเหล่านั้นล้วนเป็นสิ่งที่ย้ำให้เห็นสถานะอันสูงส่งของกษัตริย์ทั้งสิ้น ประการที่ 3 ความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับลูกขุนข้าทูลละออง ความสัมพันธ์ดังกล่าวมีทั้งความสัมพันธ์แบบลำดับชั้น ความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับฝ่ายหน้า ฝ่ายใน และท้ายที่สุดเป็นเรื่องหน้าที่ซึ่งเป็นความสัมพันธ์ที่ลูกขุนข้าทูลละอองพึงมีต่อพระมหากษัตริย์ ความสัมพันธ์ด้านนี้พบมากที่สุดในกฎมณเทียรบาล
