Abstract:
การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาถึงกระบวนการผลิตของรายการศาสนาทางโทรทัศน์ (2) เพื่อทราบถึงปัจจัยที่มีผลต่อกระบวนการผลิตของรายการศาสนาทางโทรทัศน์ โดยใช้วิธีการวิจัย คือ การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การวิเคราะห์เอกสาร ศึกษาเทปรายการ และการสังเกตการณ์กระบวนการผลิต ผลการวิจัยพบว่า รายการศาสนาทางโทรทัศน์ เป็นรายการที่มีกลุ่มผู้ชมเฉพาะกลุ่ม และมีจำนวนไม่มากนัก ช่วงเวลาในการออกอากาศเป็นเวลาเช้ามาก อยู่ระหว่าง 04.00-06.00น. รายการศาสนาทั้ง 36 รายการ แบ่งเป็นรายการที่ได้รับการสนับสนุนเวลาออกอากาศจากทางสถานีโทรทัศน์ และรายการที่เช่าเวลาออกอากาศจากทางสถานีโทรทัศน์ โดยแบ่งองค์กรผู้ผลิตออกเป็น 3 องค์กร คือ องค์กรศาสนา สถานีโทรทัศน์ และบริษัทที่รับผลิตรายการ การผลิตรายการศาสนาขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของแต่ละองค์กรผู้ผลิต คือ เพื่อเผยแพร่ศาสนา ประชาสัมพันธ์องค์กร หรือหวังผลกำไรจากการผลิตรายการ ซึ่งส่งผลต่อการกำหนดรูปแบบ และเนื้อหาของรายการศาสนา ทำให้มีรูปแบบเฉพาะ และไม่หลากหลาย กระบวนการผลิตรายการศาสนา มีวิธีการนำเสนอรายการที่เรียบง่าย ไม่มีความซับซ้อน หรือใช้เทคนิคพิเศษไม่มากนัก โดยจำนวนผู้ร่วมงานมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับขนาดขององค์กรผู้ผลิตเหล่านั้น
ส่วนปัจจัยที่มีผลต่อการผลิตนั้น มีทั้งปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอกองค์กรเข้ามาเกี่ยวข้อง โดยมีปัจจัยหลัก คือ นโยบายจากรัฐบาล ที่ขอความร่วมมือมายังสถานีโทรทัศน์ ในการส่งเสริมให้มีการผลิตรายการศาสนาเพิ่มมากขึ้น และต้องการสนับสนุนให้องค์กรศาสนาพุทธ ศาสนาอิสลาม และศาสนาคริสต์ ได้มีช่องทางในการเผยแพร่ศาสนา ซึ่งนโยบายดังกล่าวนี้ สอดคล้องกับความต้องการขององค์กรผู้ผลิตรายการศาสนา ที่ต้องการเผยแพร่ศาสนาผ่านทางสื่อโทรทัศน์ แต่ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อการผลิตรายการ คือ ปัจจัยด้านบุคลากร ที่ผลิตรายการศาสนามีจำนวนน้อย และยังขาดความเชี่ยวชาญในการผลิตรายการ
