Abstract:
ศาลปกครองได้จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ในการควบคุมตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมาย ของการกระทำทางปกครอง หากศาลพบเหตุแห่งความไม่ชอบด้วยกฎหมาย จะมีอำนาจในการพิพากษาเพิกถอนการกระทำทางปกครองนั้น ทั้งนี้ เพื่อเยียวยาแก้ไขความเดือดร้อนเสียหายให้แก่ประชาชน ผู้ฟ้องคดี ดังนั้น การศึกษาในวิทยานิพนธ์นี้จึงมุ่งศึกษาหลักเกณฑ์ วิธีการ ผลทางกฎหมาย และผลกระทบของการที่ศาลปกครองมีคำพิพากษาให้เพิกถอนกฎ ซึ่งเป็นการกระทำทางปกครองประเภทหนึ่ง โดยเฉพาะกรณีการพิพากษาเพิกถอนกฎโดยให้มีผลย้อนหลัง จากการศึกษาพบว่าในกรณีที่ศาลมีคำพิพากษา ให้เพิกถอนกฎ โดยให้มีผลย้อนหลัง ซึ่งฝ่ายปกครองจะต้องทำให้ผลที่เกิดขึ้นแล้วของกฎนั้นหมดสิ้นไป จึงทำให้เกิดปัญหาและผลกระทบในการปฏิบัติตามคำพิพากษาบางประการ เช่น 1) ปัญหาจากบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่เกี่ยวข้องในการเพิกถอนกฎ 2) ปัญหาเกี่ยวกับการประกาศผลแห่งคำพิพากษาให้ เพิกถอนกฎในราชกิจจานุเบกษา 3) ปัญหาช่องว่างทางกฎหมายกรณีกฎถูกเพิกถอน 4) ปัญหาผลกระทบของคำพิพากษาให้เพิกถอนกฎโดยให้มีผลย้อนหลัง
ผลการศึกษาตามวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ได้เสนอแนะแนวทางแก้ไขปัญหาผลกระทบของ การพิพากษาเพิกถอนกฎโดยให้มีผลย้อนหลัง โดยได้ศึกษาเปรียบเทียบกับแนวทางและผลของ การเพิกถอนกฎในต่างประเทศได้แก่ ประเทศฝรั่งเศสและประเทศเยอรมัน ทั้งนี้ จากการศึกษาวิจัยได้เสนอ ดังนี้ (1) เมื่อศาลปกครองมีคำพิพากษาถึงที่สุดให้เพิกถอนกฎ เห็นสมควรให้สำนักงานศาลปกครอง ซึ่งมีหน้าที่ดำเนินการบังคับให้เป็นไปตามคำบังคับของศาลปกครอง ประสานงานให้มีการประกาศผลแห่ง คำพิพากษาดังกล่าวในราชกิจจานุเบกษา เพื่อให้ประกาศดังกล่าวมีผลเป็นการเพิกถอนกฎให้เร็วที่สุดทันทีที่ศาลปกครองมีคำพิพากษา (2) ให้ศาลปกครองสร้างหลักกฎหมายในการจำแนกระดับความร้ายแรงของความไม่ชอบด้วยกฎหมายที่ศาลจะใช้อ้างเป็นเหตุในการเพิกถอนกฎ (3) กรณีศาลจะมีคำพิพากษา เพิกถอนกฎ โดยทั่วไปแล้วควรจะให้มีผลนับแต่วันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป เพื่อให้ ฝ่ายปกครองดำเนินการแก้ไขหรือออกกฎใหม่ให้ถูกต้อง โดยกำหนดระยะเวลาให้ฝ่ายปกครองดำเนินการ เพื่อมิให้กระทบต่อการดำเนินการของฝ่ายปกครองที่ผ่านมา หรือสมควรที่ศาลจะระบุข้อสังเกตเกี่ยวกับแนวทางหรือวิธีการดำเนินการให้เป็นไปตามคำพิพากษา (4) ให้สำนักงานศาลปกครอง รวบรวมปัญหาในการปฏิบัติที่เกิดขึ้นในการดำเนินการบังคับคดีเพื่อให้เป็นไปตามคำพิพากษา ทั้งปัญหาข้อกฎหมายและปัญหาอื่นที่เกี่ยวข้อง เพื่อเสนอต่อศาลปกครองเป็นข้อมูลในการประกอบการพิจารณากำหนดคำบังคับให้เป็นธรรมแก่กรณี และให้ฝ่ายปกครองสามารถปฏิบัติตามคำพิพากษาได้อย่างถูกต้อง ภายในกำหนดเวลาเพื่อเยียวยาความเดือดร้อนเสียหาย ให้แก่ผู้ฟ้องคดีได้อย่างรวดเร็วต่อไป
