Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษากลวิธีการสร้างพระราชนิพนธ์อิเหนาในรัชกาลที่ 2 ในฐานะนิทานปันหยีให้เป็นยอดแห่งวรรณคดีบทละครใน ผลการศึกษาเปรียบเทียบเรื่องอิเหนากับนิทานปันหยี 33 สำนวนพบว่าเรื่องอิเหนาแสดงลักษณะของนิทานปันหยี 3 ประการ กล่าวคือ ยังคงแสดงโครงเรื่องของนิทานปันหยีที่ประกอบด้วย 9 เหตุการณ์หลักและเก็บรักษาเนื้อหาที่แสดงความเป็นนิทานวีรบุรุษของนิทานปันหยี ตัวเอกฝ่ายชายและหญิงแสดงคุณสมบัติและบทบาทของตัวเอกแบบนิทานวีรบุรุษเช่นเดียวกับตัวเอกในนิทานปันหยี และนำเสนอวัฒนธรรมชวามลายูเช่นเดียวกับที่พบในนิทานปันหยี ลักษณะของนิทานปันหยีที่ปรากฏในเรื่องอิเหนาดังกล่าวนี้สอดคล้องกับขนบของวรรณคดีบทละครในเป็นอย่างดีและมิได้ขัดแย้งกับวัฒนธรรมไทย สะท้อนให้เห็นพระอัจฉริยภาพของกวีในการปรับใช้นิทานปันหยีอย่างเด่นชัด นอกจากนี้ ยังพบว่าขณะที่เรื่องอิเหนาสืบทอดความเป็นนิทานปันหยีไว้ก็มีการเพิ่มรายละเอียดที่ช่วยสร้างบรรยากาศไทยและเสริมบรรยากาศชวามลายูแก่เรื่องด้วย และสร้างสีสันแก่ตัวละครโดยการเสริมบุคลิกบางอย่างที่ทำให้ตัวละครมีชีวิตชีวาจับใจผู้อ่านผู้ชมในการรังสรรค์เรื่องอิเหนาเป็นวรรณคดีบทละครในพบว่าขนบวรรณคดีไทยและขนบการแสดงละครในเป็นกรอบสำคัญในการแต่ง ขนบทั้ง 2 ประการนี้ผสานเข้ากับความเป็นนิทานปันหยีอย่างกลมกลืน ทำให้เรื่องอิเหนาเหมาะทั้งแก่การอ่านและการแสดง ในฐานะวรรณคดีเพื่อการอ่านเรื่องอิเหนาใช้ภาษาได้อย่างไพเราะคมคาย นำเสนออารมณ์ความรู้สึกตัวละครอย่างเด่นชัดผ่านบทพรรณนาและการใช้ภาษาแสดงอารมณ์ความรู้สึก สร้างจินตนาการอย่างยอดเยี่ยม โดยใช้คำจินตภาพและคำแสดงนาฏการ ตัวละครมีชีวิตชีวา และผสานความเป็นไทยกับชวามลายูได้อย่างลงตัว ส่วนในฐานะบทสำหรับแสดงละครใน เรื่องอิเหนาสามารถใช้แสดงได้อย่างงดงาม มีช่องทางให้รำอวดฝีมือได้หลายตอน และมีเสน่ห์จากการผสานความเป็นไทยกับชวามลายูในการแสดง เรื่องอิเหนาในฐานะวรรณคดีบทละครในนี้มีลักษณะเด่นต่างจากนิทานปันหยีหลายลักษณะ ที่เห็นได้ชัดคือมุ่งเน้นนำเสนอความรักและอารมณ์อันเข้มข้นของตัวเอกมากกว่าเรื่องการทำศึกสงคราม เน้นภาพนักรักที่มีชีวิตชีวา มีชั้นเชิงและมีพัฒนาการของตัวเอกฝ่ายชาย ให้ความสำคัญแก่การสร้างจินตนาการทั้งฉากและตัวละคร และนำเสนอความเป็นไทยกับชวามลายูควบคู่กัน ความเป็นยอดแห่งวรรณคดีบทละครในของเรื่องอิเหนาดังกล่าวนี้สะท้อนให้เห็นพระอัจฉริยภาพของกวีในการรับและรังสรรค์เรื่องที่มาจากต่างชาติจนเกิดสัมฤทธิ์ผลทางสุนทรียะและคุณค่าที่เป็นเอกลักษณ์ในฐานะยอดแห่งวรรณคดีบทละครในอย่างแท้จริง
