กลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันในภาษาไทย: กรณีศึกษาคู่สนทนาที่มีสถานภาพเท่ากัน

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันในภาษาไทย และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างกลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันในภาษาไทย กับปัจจัยเรื่องชนิดของถ้อยคำนัยผกผัน และปัจจัยเรื่องเพศ ในกรณีที่คู่สนทนามีสถานภาพเท่ากัน ข้อมูลที่ใช้ในการวิจัยได้มาจากคำตอบในแบบสอบถามแบบเติมเต็มบทสนทนาชนิดให้เขียนตอบ (Written Discourse Completion task หรือ WDCT) ซึ่งประกอบด้วยสถานการณ์ที่มีการใช้ถ้อยคำนัยผกผัน 10 สถานการณ์ แบ่งเป็นสถานการณ์ที่มีการใช้ถ้อยคำนัยผกผันแบบประชดประชัน (sarcastic irony) และสถานการณ์ที่มีการใช้ถ้อยคำนัยผกผันแบบหยอกล้อ (humourous irony) กรณีละ 5 สถานการณ์ กลุ่มตัวอย่าง เพศชาย 200 คน เพศหญิง 200 คน รวมทั้งสิ้น 400 คน และข้อมูลจากการบันทึกการสนทนาในชีวิตประจำวันแบบเผชิญหน้า จำนวน 20 สถานการณ์ ผลการวิจัยพบว่า การตอบถ้อยคำนัยผกผันในภาษาไทยมี 3 รูปแบบตามลำดับความถี่ในการปรากฏ ได้แก่ การตอบคู่สนทนาโดยใช้ถ้อยคำ การตอบคู่สนทนาโดยวิธีอื่น และการไม่ตอบคู่สนทนา กลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันแบบประชดประชันโดยใช้ถ้อยคำ แบ่งเป็น 5 กลวิธีใหญ่ 13 กลวิธีย่อย เรียงตามลำดับความถี่ ได้แก่ 1) กลวิธีการตอบแบบสุภาพ ประกอบด้วย 3 กลวิธีย่อย ได้แก่ การขอโทษ การชี้แจงเหตุผล และการแสดงความรับผิดชอบ การหยอกล้อ 2) กลวิธีการตอบกลับแบบไม่สุภาพ ประกอบด้วย 5 กลวิธีย่อย ได้แก่ การใช้ถ้อยคำนัยผกผันแบบประชดประชัน การบริภาษด้วยคำหยาบ การตำหนิ การตักเตือน และการปฏิเสธ 3) กลวิธีการหยอกล้อกลับไป ประกอบด้วย 2 กลวิธีย่อย ได้แก่ การใช้ถ้อยคำนัยผกผันแบบหยอกล้อ และการหยอกล้อ 4) กลวิธีการพยายามยุติการสนทนา ประกอบด้วย 2 กลวิธีย่อย คือ การตอบแบบสั้น และการเปลี่ยนประเด็นสนทนา และ 5) กลวิธีการถามย้ำเจตนาผู้พูด ส่วนกลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันแบบหยอกล้อโดยใช้ถ้อยคำ แบ่งเป็น 4 กลวิธีใหญ่ 11 กลวิธีย่อย เรียงตามลำดับความถี่ ได้แก่ 1) กลวิธีการหยอกล้อกลับไป ประกอบด้วย 3 กลวิธีย่อย ได้แก่ การใช้ถ้อยคำนัยผกผันแบบหยอกล้อ การหยอกล้อ การใช้คำหยาบเพื่อแสดงความสนิทสนม 2) กลวิธีการตอบแบบสุภาพ ประกอบด้วย 3 กลวิธีย่อยเช่นกัน ได้แก่ การชี้แจงเหตุผล การขอโทษ และการแสดงความรับผิดชอบ 3) กลวิธีการพยายามยุติการสนทนา ประกอบด้วย 3 กลวิธีย่อย ได้แก่ การตอบแบบสั้น การห้ามไม่ให้หยอกล้อ และการเปลี่ยนประเด็นสนทนา และ 4) กลวิธีการตอบแบบไม่สุภาพ ประกอบด้วย 2 กลวิธีย่อย ได้แก่ การตักเตือน และการปฏิเสธ เมื่อพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างกลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันกับปัจจัยเรื่องชนิดของถ้อยคำนัยผกผันพบว่า ปัจจัยชนิดของถ้อยคำนัยผกผันมีผลต่อการเลือกกลวิธีทางภาษาในการตอบถ้อยคำนัยผกผัน สาเหตุเพราะจุดประสงค์ของถ้อยคำนัยผกผันทั้งสองชนิดแตกต่างกัน ผลการเปรียบเทียบพบว่า การตอบถ้อยคำนัยผกผันแบบประชดประชันใช้กลวิธีการตอบแบบสุภาพเป็นส่วนใหญ่ ขณะที่การตอบถ้อยคำนัยผกผันแบบหยอกล้อใช้กลวิธีหยอกล้อกลับไปเป็นส่วนใหญ่ และความสัมพันธ์ระหว่างกลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันกับปัจจัยเรื่องเพศพบว่า เพศมีผลต่อกลวิธีการตอบถ้อยคำนัยผกผันทั้งสองชนิดเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น กล่าวคือ กลวิธีส่วนหนึ่งมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ปรากฏค่า p ต่ำกว่าระดับนัยสำคัญที่ 0.05