การใช้ประโยชน์จากพันธุกรรมพืชในการตรวจระบุเอกลักษณ์ของสมุนไพรสกุล Strychnos ที่ปนในตำรับยา : รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์

Abstract

พืชสมุนไพรในสกุล Strychnos มีประวัติการใช้มานานทั้งในซีกโลกตะวันตกและตะวันออกซึ่งรวมถึงประเทศไทย โดย Strychnos แต่ละชนิดมีสาระสำคัญที่มีฤทธิ์ต่อร่างกายในรูปแบบและความแรงที่แตกต่างกัน ทั้งนี้มีรายงานถึงการใช้สับสนเนื่องจากพืชในสกุล Strychnos มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ที่คล้ายกันและมีชื่อพ้องเดียวกัน การพิสูจน์เอกลักษณ์จึงมีความจำเป็นเพื่อแยกพืชสมุนไพรในสกุล Strychnos ให้ถูกต้องกับการใช้ประโยชน์ ทั้งนี้การพิสูจน์เอกลักษณ์ด้วยเทคนิคทางชีววิทยาโมเลกุลโดยการใช้ลายพิมพ์ดีเอ็นเอจึงเป็นทางเลือกอีกวิธีหนึ่งเนื่องจากดีเอ็นเอเป็นลักษณะเฉพาะของแต่ละสิ่งมีชีวิตซึ่งถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษและไม่มีการเปลี่ยนแปลงตามปัจจัยต่าง ๆ เช่น ฤดูกาล ความชื้น แหล่งเพาะปลูก จากการทบทวนวรรณกรรมยังไม่พบการพิสูจน์เอกลักษณ์ของพืชสมุนไพรในสกุล Strychnos โดยอาศัยดีเอ็นเอมาก่อน ในการศึกษานี้ทำการเก็บตัวอย่างพืชในสกุล Strychnos ที่พบได้ในประเทศไทยจำนวน 6 ชนิด ได้แก่ขวากไก่ (Strychnos axillaris Colebr.), พญามือเหล็ก (S.ignatii Berg), ตูมกาแดง (S. minor Dennst.), พญามูลเหล็ก (S. lucida R.Br.), แสลงใจ (S.nux-vomica Linn.) และตูมกาขาว (S. nux-blanda A.W.Hill) เมื่อทำการหาลำดับนิวคลีโอไทด์ของยีนแมทเค (matK) พบว่าลำดับนิวคลีโอไทด์ของยีนแมทเคของพืชสกุล Strychnos มีความยาวทั้งสิ้น 1,536 คู่เบสเท่ากันในทุกตัวอย่างที่ศึกษา เมื่อทำการเปรียบเทียบลำดับนิวคลีโอไทด์พบตำแหน่งพอลิมอฟิซึมที่สามารถพัฒนาเป็นเครื่องหมายดีเอ็นเอชนิดพีซีอาร์-อาร์เอฟแอลพีเพื่อการพิสูจน์เอกลักษณ์ของพืชสมุนไพรในสกุลนี้ นอกจากนี้ยังประยุกต์ใช้เครื่องหมายดีเอ็นเอชนิดพีซีอาร์-อาร์เอฟแอลพีที่พัฒนาขึ้นในการตรวจระบุชนิดของสมุนไพร Strychnos ที่อยู่ในรูปสมุนไพรสูตรผสมจำลอง