การศึกษาเพื่อเสนอแนวทางการอนุรักษ์ชุมชนเมืองลำปาง

Abstract

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาวิวัฒนาการของชุมชนเมืองลำปาง เพื่อกำหนดคุณค่าและเอกลักษณ์ รวมถึงศึกษาปัญหาและสาเหตุต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อคุณค่านั้น เพื่อวางแผนแนวทางในการอนุรักษ์ให้สอดคล้อง เหมาะสมกับสภาพเศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบัน จากการศึกษาพบว่าชุมชนเมืองลำปางมีพัฒนาการการตั้งชุมชนร่วม 1,300 ปี บนที่ราบริมฝั่งแม่น้ำวัง มีพัฒนาการของเมือง 3 สมัย คือเมืองในสมัยหริภุญไชยบนฝั่งตะวันตกของแม่น้ำ เมืองในสมัยที่สองคือสมัยล้านนาทางตอนใต้ของเมืองเก่าและเมืองในสมัยที่สาม คือสมัยรัตนโกสินทร์บนฝั่งตะวันออกของแม่น้ำ มีแม่น้ำวังเป็นเส้นทางคมนาคมสายหลัก จนกระทั่ง พ.ศ. 2458 ทางรถไฟได้สร้างถึงเมืองลำปางการขยายตัวของชุมชนเริ่มกระจายตัวอยู่บริเวณเส้นทางสัญจรทางบก ทั้งทางรถไฟ และทางรถยนต์ ในช่วงเวลาของการพัฒนาการ ชุมชนเมืองลำปางรับอิทธิพลของชุมชนใกล้เคียง เช่น ลำพูน เชียงใหม่ เข้ามาผสมผสานกับความนิยมของคนในท้องถิ่น ทั้งด้านผังเมือง สถาปัตยกรรม ศิลปกรรม และขนบธรรมเนียมประเพณีปฏิบัติ พัฒนารูปแบบเป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ที่มีคุณค่าในทางสุนทรียศาสตร์และวัฒนธรรม นอกจากนี้ยังสามารถใช้เป็นตัวแทนอ้างอิงทางประวัติศาสตร์ สังคมและการมีบทบาทเป็นเมืองระดับรองช่วยให้โครงสร้างการเมือง การปกครองของชุมชนในภาคเหนือตอนบนมีความชัดเจนยิ่งขึ้น จากสภาพสังคมปัจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม ชุมชนมีการขยายตัวเพื่อรองรับความเจริญจากการพัฒนาด้านต่างๆ ทำให้เกิดปัญหาและส่งผลกระทบถึงคุณค่าและเอกลักษณ์ของชุมชน ดังนั้น จึงได้วางแผนในการอนุรักษ์ เพื่อที่ชุมชนเมืองลำปางสามารถเติบโตได้ตามกระบวนการพัฒนาด้านต่างๆ โดยที่ชุมชนยังธำรงรักษาไว้ได้ซึ่งคุณค่าและเอกลักษณ์ ด้วยการกำหนดพื้นที่เป็น 2 โซน คือ พื้นที่อนุรักษ์และพื้นที่รองรับการพัฒนาและการขยายตัวของชุมชน ซึ่งพื้นที่อนุรักษ์แบ่งย่อยออกเป็น 3 พื้นที่ตามระดับของความเข้มในการอนุมัติการเปลี่ยนแปลง บริเวณที่จะต้องมีมาตรการเข้มงวดและระมัดระวังอย่างเต็มที่ได้แก่ บริเวณชุมชนเมืองเก่าในฝั่งตะวันตกของแม่น้ำ, ย่านศูนย์กลางเมืองในฝั่งตะวันออก และย่านสถานีรถไฟ ซึ่งประกอบด้วยสถานีรถไฟและอาคารบนถนนประสานไมตรี และมีการผ่อนผันในพื้นที่รอบนอกออกไป คือ พื้นที่โดยรอบย่านสถานีรถไฟปัจจุบัน ซึ่งยังมีการใช้ที่ดินไม่หนาแน่น ได้รับการกำหนดไว้เป็นพื้นที่รองรับการขยายตัวของชุมชนในอนาคต