Abstract:
โรคหนอนพยาธิหัวใจสุนัข (Canine filariasis) มีสาเหตุจากหนอนพยาธิตัวกลมในกลุ่มฟิลาเรีย เช่น Dirofilaria immitis, D. repens, Brugia pahangi, B. malayi และ Acanthocheilonema reconditum เป็นต้น ซึ่งหนอนพยาธิสามารถก่อโรคได้ทั้งในสุนัข แมวและสามารถติดต่อสู่คนได้ นอกจากนี้มีรายงานการพบแบคทีเรีย Wolbachia อาศัยอยู่ร่วมกันแบบ endosymbiosis ภายในหนอนพยาธิ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการเจริญและการก่อโรคของหนอนพยาธิได้ อย่างไรก็ตามยังขาดข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับหนอนพยาธิในสุนัขและแบคทีเรีย Wolbachia ในประเทศไทย ดังนั้นงานวิจัยนี้จึงได้ทำการตรวจหาหนอนพยาธิกลุ่มฟิลาเรียและแบคทีเรีย Wolbachia ที่อาศัยในหนอนพยาธิจากตัวอย่างเลือดสุนัขที่สงสัยว่าเป็นโรคหนอนพยาธิหัวใจที่เก็บจากกรุงเทพมหานครและปริมณฑล จำนวน 57 ตัวอย่าง โดยอาศัยการตรวจทั้งทางจุลทรรศน์วิทยาและทางอณูชีววิทยา การตรวจหาตัวอ่อนหนอนพยาธิระยะไมโครฟิลาเรียด้วยวิธีทางอณูชีววิทยาอาศัยเทคนิค PCR ที่ตำแหน่งยีน COI และบริเวณ ITS1 และตรวจหาแบคทีเรีย Wolbachia ที่ตำแหน่งยีน FtsZ ด้วยวิธี nested PCR โดยพบตัวอ่อนระยะไมโครฟิลาเรียที่ให้ผลบวกภายใต้กล้องจุลทรรศน์จำนวน 16 ตัวอย่าง (28.07%) และจากการตรวจด้วย COI-PCR พบตัวอย่างที่ให้ผลบวกจำนวน 50 ตัวอย่าง (87.72%) โดยสามารถระบุสายพันธุ์ D. immitis 33 ตัวอย่าง (57.89%), B. pahangi 13 ตัวอย่าง (22.81%) และ B. malayi 4 ตัวอย่าง (7.02%) การตรวจด้วย ITS1-PCR พบตัวอย่างให้ผลบวกจำนวน 41 ตัวอย่าง (71.93%) สามารถระบุสายพันธุ์ D. immitis 30 ตัวอย่าง (52.63%) และ B. pahangi 11 ตัวอย่าง (19.30%) แต่ไม่สามารถตรวจพบ B. malayi และสามารถตรวจพบแบคทีเรีย Wolbachia จำนวน 47 ตัวอย่าง (94.00%) เมื่อสร้างแผนภูมิวิวัฒนาการพบว่าทุกตัวอย่างมีความใกล้เคียงกับ Wolbachia supergroup C ที่เคยมีรายงานมาก่อนหน้านี้ จากผลการสร้างแผนภูมิวิวัฒนาการของหนอนพยาธิโดยอาศัยลำดับนิวคลีโอไทด์ที่ตำแหน่ง COI และ ITS1 สามารถจัดกลุ่มหนอนพยาธิแยกกันอย่างชัดเจนในแต่ละสายพันธุ์ นอกจากนี้ยังได้สาธิตการใช้เทคนิค PCR-RFLP ที่บริเวณ ITS1 โดยอาศัยเอนไซม์ตัดจำเพาะ AseI ในการจำแนกระหว่างหนอนพยาธิสายพันธุ์ D. immitis และ B. pahangi โดยสรุปการศึกษานี้ทำให้ทราบข้อมูลพื้นฐานของหนอนพยาธิหัวใจสุนัขและแบคทีเรีย Wolbachia ที่ตรวจพบในเลือดสุนัขที่เก็บจากกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ซึ่งองค์ความรู้นี้จะเป็นประโยชน์ต่อการควบคุมประชากรหนอนพยาธิหัวใจในสัตว์รังโรคต่อไปในอนาคตได้
