ธรณีเคมีของน้ำพุร้อนบ้านสมอทอง จังหวัดอุทัยธานี

Abstract

แหล่งน้ำพุร้อนบ้านสมอทองตั้งอยู่ที่ อำเภอห้วยคต จังหวัดอุทัยธานี ในบริเวณภาคเหนือตอนล่าง ของประเทศไทย เป็นแหล่งน้ำพุร้อนแหล่งเดียวของจังหวัดอุทัยธานี ถูกค้นพบขึ้นในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และสร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2540 ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 40 ตารางกิโลเมตร ทั้งนี้ในพื้นที่ศึกษาดังกล่าวยังไม่ มีข้อมูลเกี่ยวกับธรณีเคมีของน้ำและยังไม่เคยมีการศึกษาในเชิงงานวิจัยมาก่อน ผู้วิจัยจึงจัดทำงานวิจัยนี้ขึ้น เพื่อศึกษาลักษณะทางธรณีเคมีและวัฏจักรของน้ำพุร้อนบ้านสมอทอง เพื่อเป็นประโยชน์ในด้านการจัดการ แหล่งน้ำพุร้อนนี้ต่อไปในอนาคต จากข้อมูลแผนที่ธรณีวิทยาของกรมทรัพยากรธรณี ปี พ.ศ. 2550 พบว่า แหล่งน้ำพุร้อนบ้านสมอทองตั้งอยู่บนตะกอน ยุคควอเทอร์นารีซึ่งปกคลุมอยู่บนหินแกรนิตยุคไทรแอสซิก โดยเป็นหินแกรนิตที่อยู่ในแนวตอนกลางของประเทศไทย (Central granite belt) จากการศึกษาพบว่า แหล่งน้ำพุร้อนบ้านสมอทองมีอุณหภูมิพื้นผิวประมาณ 54 องศาเซลเซียส มีค่า pH ประมาณ 8.1 มีค่าความ นำไฟฟ้าประมาณ 511 μS/cm และมีค่า TDS ประมาณ 383 ppm จากผลการทดลองนำไปสู่ผลการ วิเคราะห์ลักษณะธรณีเคมีของน้ำพุร้อนแหล่งนี้ ซึ่งพบว่ามีแหล่งที่มาของน้ำมาจากน้ำฝนซึ่งถูกเติมลงพื้นที่ เติมน้ำในช่วงฤดูฝน ไอออนในน้ำมาจากการทำปฏิกิริยาระหว่างน้ำฝนกับหินท้องที่ จากการวิเคราะห์ด้วย แผนภาพ Piper พบว่าเป็นน้ำประเภทโซเดียม โพแทสเซียมและไบคาร์บอเนต มีปริมาณของ Na และ HCO3 - ในน้ำสูง โดยมีปริมาณธาตุฟลูออไรต์และลิเทียมสูงกว่ามาตรฐานน้ำดื่มของ WHO ดังนั้นจึงสรุปผลได้ ว่าน้ำจากแหล่งน้ำพุร้อนนี้ไม่เหมาะสมสำหรับการบริโภค และจากการคำนวนอุณหภูมิใต้ผิวโลกของแหล่งกักเก็บของน้ำพุร้อน (Reservoir temperature) โดยใช้วิธีการคำนวนจากปริมาณของซิลิกาที่ละลายอยู่ในน้ำ โดยสมการของ Arnórsson, 2000 พบว่ามีอุณหภูมิประมาณ 76 องศาเซลเซียส ซึ่งเป็นอุณหภูมิที่สามารถ พัฒนาแหล่งน้ำพุร้อนนี้เพื่อใช้ประโยชน์ในด้านอื่นนอกจากอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวแบบปัจจุบันได้ เช่น การทำห้องปรับอากาศ ห้องควบคุมอุณหภูมิสำหรับสัตว์เลี้ยง และด้านเกษตรกรรมจำพวกห้องควบคุม อุณหภูมิเพาะพันธุ์ไม้ แต่อุณหภูมิดังกล่าวยังเป็นอุณหภูมิที่มีค่าไม่สูงพอที่จะนำไปใช้ในการผลิตกระแสไฟฟ้า