Abstract:
ปมประสาท ซีลีอารี่ เป็นปมประสาทในเบ้าตาที่โดนทำลายหรือทำให้บาดเจ็บได้ง่ายจากการทำหัตถการต่างๆในเบ้าตา ปมประสาทซีลีอารี่จะอยู่ทางด้านหลังในเบ้าตาที่ค่อนมาทางผนังเบ้าตาส่วนนอกเป็นผลให้หัตถการต่างๆที่เข้าทางเบ้าตาส่วนนอกมักส่งผลให้ปมประสาทโดนทำลายหรือบาดเจ็บ ซึ่งการที่ปมประสาทนี้เกิดการบาดเจ็บจะทำให้เสียหน้าที่การทำงานที่ทำให้เกิดม่านตาขยาย หรือ ภาวะรูม่านตาค้าง (tonic pupil) การศึกษารายละเอียดของปมประสาทซีลีอารี่ใน 40 ลูกตา จากอาจารย์ใหญ่ 40 ท่าน ทำโดยใช้แว่นขยายสำหรับผ่าตัดที่มีกำลังขยาย 3.5 เท่า เพื่อศึกษาลักษณะของรากที่เข้าสู่ปมประสาทซีลีอารี่ จำนวนของเส้นประสาทชอทซีลีอารี่ (short ciliary nerves) ตำแหน่งของปมประสาทซีลีอารี่ ขนาดของปมประสาทซีลีอารี่ และระยะห่างระหว่างปมประสาทซีลีอารี่กับโครงสร้างอื่นๆในเบ้าตา ปมประสาทซีลีอารี่ถูกพบว่าอยู่ที่ยอดหลังสุดของเบ้าตา ด้านข้างทางด้านนอกต่อเส้นประสาทออพติก ด้านข้างทางด้านในต่อกล้ามเนื้อตา lateral rectus ปมประสาทซีลีอารี่มีความกว้างประมาณ 2.24 มิลลิเมตร และความยาวประมาณ 3.50 มิลลิเมตร ระยะห่างโดยเฉลี่ยระหว่างปมประสาทซีลีอารี่และส่วนท้ายสุดของลูกตามีขนาด 16.04 มิลลิเมตร ระยะห่างโดยเฉลี่ยระหว่างปมประสาทซีลีอารี่และกล้ามเนื้อตา lateral rectus มีขนาด 2.88 มิลลิเมตร ระยะห่างโดยเฉลี่ยระหว่างปมประสาทซีลีอารี่และเส้นประสาทออพติก มีขนาด 1.47 มิลลิเมตร ระยะห่างโดยเฉลี่ยระหว่างปมประสาทซีลีอารี่และจุดเกาะที่ตาขาวของกล้ามเนื้อตา lateral rectus มีขนาด 31.53 มิลลิเมตร นอกจากนี้ความสัมพันธ์ระหว่างระยะห่างจากปมประสาทซีลีอารี่ถึงจุดที่อยู่ท้ายสุดของลูกตาเป็นแบบผกผันกัน กับ ระยะห่างจากปมประสาทซีลีอารี่ถึงกล้ามเนื้อตา lateral rectus นั่นหมายถึงยิ่งปมประสาทอยู่ห่างจากลูกตาจะยิ่งอยู่ใกล้กล้ามเนื้อ lateral rectus ส่วนจำนวนของรากประสาทมอเตอร์ (motor root) ถูกพบว่ามี 1 ราก 2 ราก และ ยังพบถึง 3 รากโดยที่ยังไม่มีรายงานมาก่อน รากประสาทรับความรู้สึกพบว่ามี 1 ราก รากประสาทซิมพาเททิก (sympathetic root) พบ 1 รากเช่นเดียวกับรากประสาทรับความรู้สึก จำนวนของเส้นประสาทชอทซีลีอารี่จะพบประมาณ 6-14 เส้น แพทย์ผู้ทำหัตถการในส่วนเบ้าตาควรตระหนักถึง ความรู้ทางด้านกายวิภาคและลักษณะต่างๆของปมประสาทซีลีอารี่เพื่อลดการเกิดผลแทรกซ้อนจากปมประสาทนี้บาดเจ็บเช่น ม่านตาขนาดผิดปกติ ในรายงานฉบับนี้ยังแสดงถึงระยะห่างระหว่างปมประสาทซีลีอารี่กับจุดเกาะของกล้ามเนื้อตา lateral rectus ที่ตาขาวซึ่งยังไม่มีรายงานมาก่อนและควรคำนึงเพื่อลดการบาดเจ็บของปมประสาทซีลีอารี่ในหัตถการฉีดยา โบทูลินัม (botulinum toxin) เข้ากล้ามเนื้อตา lateral rectus ในการรักษาภาวะตาเข
