Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาถึงความสมบูรณ์และขอบเขตการยอมรับบังคับใช้ข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศ โดยศึกษาอนุสัญญากรุงเฮกว่าด้วยความตกลงเลือกศาล ค.ศ.1965 อนุสัญญากรุงบรัสเซลล์ ว่าด้วยเขตอำนาจศาลและการบังคับตามคำพิพากษาในคดีแพ่งและพาณิชย์ ค.ศ.1968 อนุสัญญา ลูกาโน่ว่าด้วยเขตอำนาจศาลและการบังคับตามคำพิพากษา ค.ศ.1988 หลักกฎหมายขัดกันหรือหลักกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคลของประเทศต่าง ๆ และหลักกฎหมายไทยที่บังคับใช้อยู่ในปัจจุบัน การทำข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศอาศัยพื้นฐานความยินยอมของคู่กรณีในการร่างข้อตกลงเกี่ยวกับการระงับข้อพิพาทไว้ล่วงหน้า เพื่อลดความเสี่ยงจากผลความไม่แน่นอนของคำพิพากษาจากศาลแต่ละประเทศและเพื่อลดปัญหาการดำเนินคดีซ้ำซ้อนกันในศาลของหลายประเทศ แต่ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งของไทยให้สิทธิฝ่ายโจทก์เท่านั้นที่จะเป็นผู้เลือกเสนอคำฟ้องต่อศาลที่จำเลยมีภูมิลำเนาอยู่หรือศาลที่มูลคดีเกิดโดยที่ไม่มีบทบัญญัติใดให้สิทธิคู่กรณีทำข้อตกลงเลือกศาลไว้ล่วงหน้า การทำข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศจึงมีลักษณะแตกต่างไปจากบทบัญญัติเกี่ยวกับการกำหนดเขตอำนาจศาลตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งซึ่งเป็นกฎหมายเกี่ยวกับการรักษาความสงบเรียบร้อยทางเศรษฐกิจของประชาชน จึงตกเป็นโมฆะไม่สามารถใช้กล่าวอ้างในศาลได้ แม้ว่าประเทศต่าง ๆ รวมตลอดถึงอนุสัญญาระหว่างประเทศต่าง ๆ จะยอมรับให้คู่สัญญาสามารถทำข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศได้ แต่การยอมรับบังคับใช้ในแต่ละประเทศมีความแตกต่างกันในรายละเอียดจนไม่อาจถือว่าเป็นกฎเกณฑ์ทั่วไปแห่งกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล ผู้เขียนเห็นว่า บทบัญญัติเกี่ยวกับการกำหนดเขตอำนาจศาลของไทยยังไม่สอดคล้องกับแนวปฏิบัติทางการค้าระหว่างประเทศและหลักกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล อาจส่งผลกระทบถึงการนำคำพิพากษาของศาลไทยไปให้ศาลต่างประเทศยอมรับและบังคับ จึงควรแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งให้มีบทบัญญัติยอมรับให้ทำข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศได้ โดยให้ศาลไทยมีอำนาจเข้าตรวจสอบความไม่เป็นธรรมของการทำข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศตามพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ.2540 และให้โอกาสจำเลยโต้แย้งคัดค้านความไม่เหมาะสมของศาลที่ได้รับเลือกตามข้อตกลงเลือกศาลตามหลัก forum non conveniens และหลีกเลี่ยงการยอมรับบังคับใช้ข้อตกลงเลือกศาลในคดีพาณิชย์ระหว่างประเทศซึ่งจะเป็นเหตุให้มีการดำเนินคดีซ้ำซ้อนกันในศาลของหลายประเทศตามหลัก lis alibi penden
