Abstract:
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิวัฒนาการการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรที่มีอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ในอดีตจนกระทั่งถึงปัจจุบัน เพื่อหาคำตอบเกี่ยวกับพัฒนาการของการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรของไทย จากการศึกษาพบว่า พัฒนาการอย่างต่อเนื่องของการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรของไทยมีกระบวนวิธีการระงับข้อพิพาทซึ่งสามารถแบ่งเป็นสองช่วง ช่วงแรก เป็นการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรในสมัยสมบูรณา ญาสิทธิราชย์ ซึ่งมีกระบวนการระงับข้อพิพาทโดยแบ่งได้สองขั้นตอน คือ ขั้นตอนแรกเป็นการระงับข้อพิพาทด้วยวิธีเสนอคำฟ้องต่อศาล โดยผู้เสียภาษีที่ต้องการโต้แย้งการจัดเก็บภาษีของผู้มีหน้าที่จัดเก็บภาษีอากรต้องเสนอคำฟ้องต่อศาลเพื่อวินิจฉัยชี้ขาดก่อน เมื่อศาลวินิจฉัยชี้ขาดแล้ว หากผู้เสียภาษีเห็นว่าตนไม่ได้รับความยุติธรรมก็สามารถกล่าวโทษผู้พิพากษาต่อพระมหากษัตริย์โดยวิธีการทูลเกล้าฯ ถวายฎีกาเป็นลำดับถัดมา อย่างไรก็ดี นับตั้งแต่รัชสมัย พระบาทลมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา กระบวนการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรโดยวิธีทูลเกล้าฯ ถวายฎีกามีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม กล่าวคือ ผู้เสียภาษีสามารถกล่าวโทษเจ้าพนักงานผู้จัดเก็บภาษีอากรต่อ พระมหากษัตริย์ได้ทันทีโดยผู้เสียภาษีไม่จำต้องดำเนินการผ่านขั้นตอนฟ้องร้องต่อศาลก่อน ช่วงที่สอง เป็นการระงับข้อพิพาททางภาษีอากรในระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย (นับตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครอง) สามารถแบ่งขั้นตอนการระงับข้อพิพาทเป็นลองขั้นตอน ได้แก่ ขั้นตอนการอุทธรณ์คำสั่งประเมินภาษีอากรต่อองค์กรฝ่ายบริหาร เช่น การอุทธรณ์ต่อผู้ว่าราชการจังหวัด หรืออธิบดีกรมสรรพากร หรือคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์ ซึ่งเป็นขั้นตอนการคุ้มครองสิทธิผู้เสียภาษีในเชิงแก้ไขภายในฝ่ายบริหาร (ฝ่ายปกครอง) ภายหลังองค์กรฝ่ายบริหารมีคำวินิจฉัยอุทธรณ์แล้วหากผู้อุทธรณ์ไม่พอใจคำวินิจฉัยดังกล่าวสามารถอุทธรณ์คำวินิจฉัยต่อองค์กรตุลาการได้ ซึ่งในอดีตองค์กรตุลาการที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีภาษีอากรได้แก่ศาลยุติธรรมทั่วไป แต่ปัจจุบันได้แก่ศาลภาษีอากร
