Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาพัฒนาการและรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนเก่าตำบลหลังสวน 2) ศึกษาปัญหา บทบาท และแนวโน้มการพัฒนาในอนาคตของชุมชนและ 3) เสนอแนะแนวทางการแก้ปัญหาการตั้งถิ่นฐานของชุมชน ผลการศึกษาพบว่า ศูนย์กลางชุมชนเดิมตั้งอยู่ที่บางยี่โรและบางขันเงินท่ามกลางพื้นที่สวนผลไม้ติดแม่น้ำหลังสวน บทบาทของชุมชนในขณะนั้นเป็นชุมชนท่าเรือขนส่งสินค้าทางการเกษตร ต่อมามีเส้นทางรถไฟตัดผ่านทำให้ชุมชนเปลี่ยนบทบาทเป็นจุดขนถ่ายสินค้าจากท่าเรือไปยังสถานีรถไฟ โดยการตั้งถิ่นฐานจะอยู่ริมถนนที่นำเข้าสู่สถานีรถไฟ คือ ถนนลูกเสือ หลังจากนั้น เมื่อมีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 41 ตัดผ่านพื้นที่ และมีการตัดถนนเชื่อมต่อกับทางหลวงแผ่นดินทำให้มีการขยายตัวออกสู่ถนนสายหลัก ประกอบกับแม่น้ำหลังสวนลัดทางเดิน ทำให้ท่าเรือที่สำคัญร้างไป และชุมชนกลายเป็นศูนย์กลางการขนถ่ายสินค้าการเกษตรทางบก โดยมีตลาดของเอกชนเป็นตลาดกลางของภูมิภาค แม้ว่าบทบาทของชุมชนจะเปลี่ยนไปแต่รูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่เป็นเอกลักษณ์คือ การสร้างบ้านในพื้นที่สวน และอาคารบ้านเรือนที่มีรูปแบบสถาปัตยกรรมโบราณยังคงมีอยู่ในปัจจุบัน ปัญหาที่เกิดขึ้นกับพื้นที่ส่วนนี้คือสถาปัตยกรรมบางส่วนถูกบุกรุก รื้อถอน หรือต่อเติม จนเกิดความเสียหาย ข้อเสนอแนะในการแก้ปัญหาประกอบด้วย 1) การควบคุมการก่อสร้างและดัดแปลงอาคาร 2) การควบคุมการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่สวนรอบชุมชน และ 3) การพัฒนาการท่องเที่ยวชุมชน
