Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีอจุดประสงค์เพื่อเปรียบเทียบบททำขวัญเรือของชาวไทยภาคใต้ในด้านรูปแบบ เนื้อหา การสร้างสรรค์และการถ่ายทอดในขอบเขตพื้นที่ศึกษา 3 จังหวัด คือจังหวัดชุมพร จังหวัดนครศรีธรรมราช และจังหวัดสุราษฎร์ธานี จากการรวบรวมข้อมูล จังหวัดชุมพรได้บททำขวัญ 10 สำนวน จังหวัดนครศรีธรรมราช 10 สำนวน และจังหวัดสุราษฎร์ธานี 9 สำนวน รวมทั้งสิ้น 29 สำนวน จากการศึกษา พบว่าบททำขวัญเรือและพิธีทำขวัญเรือแสดงให้เห็นอิทธิพลของศาสนาพุทธ พราหมณ์ ลัทธิผีสางเทวดาและความเชื่อเรื่องขวัญ ส่วนการทำขวัญเรือนั้นสามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ การทำขวัญเรือประมง และการทำขวัญเรือพายแข่ง การทำขวัญเรือประมงนั้นมีในขอบเขตพื้นที่ศึกษาทั้งสามจังหวัด ส่วนการทำขวัญเรือพายแข่งมีเพียงในจังหวัดชุมพรและสุราษฎร์ธานีเท่านั้น ลักษณะการประกอบพิธีกรรมของแต่ละจังหวัดค่อนข้างคล้ายคลึงกัน แตกต่างกันเพียงการใช้ตัวบทเท่านั้น การทำขวัญเรือแต่ละประเภทสามารถแบ่งเป็นการทำขวัญเรือที่หมอขวัญประกอบพิธี และการทำขวัญเรือที่เข้าของเรือหรือบุคคลที่เกี่ยวข้องกับเรือประกอบพิธี การทำขวัญเรือที่หมอขวัญมาประกอบพิธีจะมีการเตรียมอุปกรณ์ต่าง ๆ และขั้นตอนพิธีกรรมที่ซับซ้อนมากกว่าการทำขวัญเรือที่เข้าของเรือหรือบุคคลที่เกี่ยวข้องกับเรือประกอบพิธี ส่วนตัวบททำขวัญเรือแบ่งได้เป็น 4 ประเภท คือตัวบทสำนวนหลักที่สันนิษฐานว่ามีที่มาจากตัวบทสำนวนเดิม ตัวบทที่ได้มาจากการตัดแปลงตัวบทที่ใช้ในพิธีกรรมอื่น ตัวบทที่แต่งขึ้นใหม่ และตัวบทที่เป็นการอธิษฐาน องค์ประกอบของบททำขวัญเรือแบ่งได้เป็น 7 ส่วน คือบทประณามพจน์ บทชุมนุมเทวดา บทไหว้ครู บทอัญเชิญเทวดา บทเชิญขวัญแม่ย่านางหรือบททำขวัญเรือ บทเชิญเทวดากลับ บทขอพรและบทลาเครื่องสังเวย และบททำน้ำมนตร์และโองการต่าง ๆ ลักษณะคำประพันธ์ที่พบในบททำขวัญเรือ คือ คำประพันธ์คล้ายร่าย คำประพันธ์คล้ายกาพย์ฉบัง คำประพันธ์คล้ายกาพย์ยานี11 คำประพันธ์คล้ายกาพย์สุรางคนางค์ 28 และคำประพันธ์คล้ายกาพย์สุรางคนางค์ 32 สำหรับการสืบสาน การสร้างสรรค์และการถ่ายทอดบททำขวัญเรือนั้น พบว่าการถ่ายทอดตัวบทเป็นแบบบุขปาฐะซึ่งมีลักษณะเป็นพลวัต ส่วนกลวิธีการสืบสานและการสร้างสรรค์ของหมอขวัญนั้นแบ่งเป็น 6 ประการคือ การแต่งเดิมตัวบทโดยทำให้เป็นร้อยกรองที่สละสลวย การปรับแปลงรูปแบบตัวบท การแทรกตัวบท การประสมประสานตัวบท การกล่าวซ้ำตัวบทเดิม และ การแต่งตัวบทขึ้นใหม่ และบทบาทหน้าที่ของพิธีทำขวัญเรือและบททำขวัญเรือมี 3 ประการคือบทบาทหน้าที่ในเชิงจิตวิทยา บทบาทหน้าที่ในทางวัฒนธรรม และกระบวนการขัคเกลาทางสังคม
