Abstract:
งานวิจัยเรื่อง ละครคณะปรีดาลัยของพระนางเธอลักษมีลาวัณ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพระประวัติและผลงานทางด้านนาฏยศิลป์ของพระนางเธอลักษมีลาวัณ ผู้ทรงก่อตั้งละครคณะปรีดาลัย โดยมุ่งศึกษาวิเคราะห์รูปแบบและองค์ประกอบของการแสดงละครเรื่อง ศรีธนญชัย เพื่อให้เห็นรูปแบบการแสดงของคณะปรีดาลัยในการกำกับของพระองค์ท่าน พระนางเธอลักษมีลาวัณ ทรงมีความเกี่ยวข้องกับนาฏยศิลป์และการละครมาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ เมื่อทรงเข้าร่วมแสดงละครในราชสำนัก รับใช้ใต้เบื้องพระยุคลบาทพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ทรงได้รับประสบการณ์ทางด้านการแสดงละครเวที จนกระทั่งทรงตั้งคณะละครชื่อคณะปรีดาลัยขึ้นในปีพุทธศักราช 2476 จากจำนวนละครเรื่องต่างๆ ของคณะ ละครเรื่องศรีธนญชัยเป็น เรื่องที่แสดงเอกลักษณ์ของละครคณะปรีดาลัยได้เด่นชัดที่สุด ผลจากการศึกษาพบว่า คณะปรีดาลัย เป็นคณะละครเอกชนคณะแรกที่ใช้เนักแสดงเป็นชายจริงหญิงแท้ ดำเนินเรื่องด้วยการพูด เจรจา นักแสดงออกท่าทางตามธรรมชาติ ไม่มีการตีบท ละครแต่ละเรื่องมีระบำเสริมเรื่องที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่ มีความหมายสอดคล้องกับเนื้อเรื่อง ลักษณะท่าทางที่ใช้ประกอบระบำนั้นเป็นการประยุกต์ท่าเต้นแบบตะวันตกมาผสมผสานกับดนตรีสากลที่ใช้ประกอบการแสดง เครื่องแต่งกายและอุปกรณ์ประกอบมีความวิจิตร ประณีต เน้นความสมจริงเป็นหลัก ฉากที่ใช้เป็นฉากสำเร็จรูป จึงมีความสะดวกในการเปลี่ยนฉาก ทำให้สามารถดำเนินเรื่องได้อย่างรวดเร็ว ไม่ต้องใช้การแสดงคั่นระหว่างเปลี่ยนฉาก ผลงานการแสดงละครของคณะปรีดาลัย ถือเป็นต้นแบบการแสดงละครเวทีให้กับคณะละครรุ่นหลังสืบมา พระนางเธอลักษมีลาวัณทรงเป็นผู้มีบทบาทสำคัญต่อวงการการละครของไทยนี้ จึงสมควรอย่างยิ่งที่จะศึกษารวบรวมพระประวัติและผลงานของพระองค์ไว้เป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อเป็นการเผยแพร่และยกย่องพระเกียรติคุณของพระองค์ให้เป็นที่ประจักษ์แก่สังคมไทยสืบไป
