Abstract:
พื้นที่เกษตรกรรมโดยรอบกรุงเทพมหานครมีความหลากหลายชนิด แต่พื้นที่ลดลงอย่างต่อเนื่องจากการเติบโตของเมือง มีความพยายามกำหนดผังเมืองและการอุดหนุนค่าชดเชยเพื่อรักษาพื้นที่ที่เหลืออยู่ แต่การปฏิบัติยังไม่เป็นผลตามความมุ่งหมาย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพการเปลี่ยนแปลงและคงอยู่ของเกษตรกรรมประเภทต่างๆ ในเขตโดยรอบกรุงเทพมหานคร โดออาศัยแนวคิดทำเลที่ตั้งการเกษตรและเมือง การคงอยู่ของชุมชนและการเข้าแทนที่ของเกษตรต่างชนิด วิธีการศึกษา ประกอบด้วย 1) การสืบค้นสภาพพื้นที่เกษตรในอดีตถึงปัจจุบัน แสดงในรูปแบบแผนที่ ภาพถ่ายทางอากาศ และข้อมูลสารสนเทศภูมิศาสตร์ 2) แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ โดยอาศัยข้อมูลเชิงเศรษฐกิจของการเกษตรแต่ละชนิดจากหน่วยงาน 3) การสำรวจข้อมูลสภาพการคงอยู่ของเกษตรแต่ละประเภทในพื้นที่ศึกษา นำมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ร่วมกับแนวคิดการคงอยู่ เพื่อจัดลำดับการคงอยู่ หาแนวโน้มของเกษตร และปัจจัยในการคงอยู่ เพื่อเสนอแนะการจัดการรักษาพื้นที่เกษตรกรรม ผลการศึกษาพบว่า เกษตรชานเมืองที่มีการคงอยู่ดีที่สุดตามปัจจัยเศรษฐกิจ ลักษณะเกษตรกรและสภาพแวดล้อม ได้แก่ กล้วยไม้ ไร่หญ้า สวนมะกรูด สวนผัก บ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ สวนเตย สวนไม้ดอก นาข้าว สวนส้ม พืชผักน้ำ และการเลี้ยงสัตว์ ตามลำดับ สวนผลไม้ดั้งเดิมไม่คงอยู่อีกต่อไป การเข้าแทนที่กันมีลักษณะเคลื่อนออกไปจากศูนย์กลางเมือง โดยนาข้าวและการเลี้ยงสัตว์อยู่รอบนอกเพราะมีผลตอบแทนต่ำ กล้วยไม้ขยายได้ทั้งรอบในและนอก พื้นที่ชานเมืองมีข้อได้เปรียบคือศัตรูพืชน้อยเหมาะสำหรับเพาะปลูกพืชผักและสวนครัวปลอดสารพิษ แต่พื้นที่เกษตรเดิมในฝั่งตะวันตกถูกปิดล้อมและมีปัญหาการตัดถนนสายหลักผ่ากลางทำให้กลายเป็นหมู่บ้านจัดสรร หากต้องการให้เกษตรชานเมืองคงอยู่ต่อไป ต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบถนนและการควบคุมตามแนวถนนเลี่ยงเมือง กำหนดเขตจัดสรรที่อยู่อาศัยและการควบคุมน้ำทิ้ง การอนุรักษ์คูคลองและจัดสรรน้ำเพื่อการเกษตร ส่งเสริมการใช้ประโยชน์พื้นที่เกษตรในเชิงนันทนาการ แทรกแซงจัดซื้อพื้นที่เกษตรประชิดเมืองทั้งแถบบางระมาดและสะพานสูงเพื่อการอนุรักษ์ มีการชดเชยเกษตรกรเจ้าของที่ดินตามหลักรายได้ที่เพียงพอ และต้องเพิ่มชนิดเกษตรในชานเมืองตะวันออก
