Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาชีวิตยามค่ำคืนในกรุงเทพฯ ระหว่างปี พ.ศ. 2427-2488 ในสี่ประเด็นหลัก ได้แก่ มโนทัศน์เรื่องเวลากลางคืน ภูมิทัศน์เมือง วิถีชีวิตยามค่ำคืนของคนกรุงเทพฯ และการเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมในกรุงเทพฯ ในช่วงของการเปลี่ยนผ่านเข้าสู่สภาวะสมัยใหม่ตั้งแต่ทศวรรษที่ 2420-2480 จากการศึกษาพบว่า กรุงเทพฯ เริ่มกลายสภาพเป็นเมืองกลางคืนอย่างชัดเจนในทศวรรษที่ 2460 ดังจะเห็นได้จากการเปลี่ยนแปลงในสี่ด้าน ได้แก่ ด้านมโนทัศน์ต่อช่วงเวลากลางคืน เปลี่ยนจากกลางคืนที่น่าหวาดกลัวและอันตรายเป็นกลางคืนที่สามารถเข้าไปใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจและการพักผ่อนหย่อนใจ ด้านภูมิทัศน์เมือง มีการเปลี่ยนแปลงพื้นที่เมืองจากสังคมน้ำไปสู่สังคมบก และการพัฒนาสาธารณูปโภค อาทิ ไฟฟ้า ถนนหนทาง และยวดยานพาหนะ ทำให้เกิดความสะดวกต่อชีวิตยามค่ำคืน รวมถึงการเกิดย่านกลางคืนของเมืองกรุงเทพฯ ด้านวิถีชีวิตของผู้คน มีความเคลื่อนไหวออกมาทำกิจกรรมนอกบ้านกันมากขึ้น ควบคู่ไปกับการขยายตัวของสถานที่และกิจกรรมความบันเทิงในยามค่ำคืน ในขณะเดียวกันกิจกรรมภายในบ้านก็มีความหลากหลายมากขึ้น ทำให้การใช้เวลากลางคืนมีระยะที่ยาวนานขึ้น ด้านการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมในกรุงเทพฯ มีการเปลี่ยนแปลงในหลากหลายด้าน ประกอบด้วย การแต่งกาย อาชีพ การปะทะกันทางวัฒนธรรมระหว่างชนชั้น ความสัมพันธ์ระหว่างเพศ การกินอาหารค่ำนอกบ้ารน ค่านิยมของสังคมต่อชีวิตยามค่ำคืน และความปลอดภัยในยามค่ำคืน
