Abstract:
ชุมชนเสมือน เป็นนิยามใหม่ที่ใช้เรียกชุมชนที่เกิดขึ้นจากการพบปะกันของคนเดินเท้าในพื้นที่ใดขึ้นที่หนึ่ง ในช่วงเวลาใดช่วงเวลาหนึ่งไม่เฉพาะเจาะจง โดยที่สมาชิกของชุมชนนั้น ไม่จำเป็นต้องมีความสัมพันธ์กันทางสังคมในความหมายของชุมชนโดยทั่วไป ชุมชนเสมือนเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมของเมืองที่แสดงให้เห็นถึงความมีชีวิตชีวาของพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง โดยมักจะเกิดขึ้นในพื้นที่ที่มีการใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคารที่หลากหลาย มีสภาพแวดล้อมที่มีคุณภาพที่เอื้อให้เกิดการสัญจรทางเท้าโดยกลุ่มคนหลากหลายประเภท วัตถุประสงค์ และช่วงเวลา ชุมชนเสมือนยังมีแนวโน้มที่จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงประโยชน์การใช้ที่ดินและอาคารอีกด้วย โดยเฉพาะในพื้นที่บริเวณที่ยังพัฒนาไม่เต็มศักยภาพ เนื่องจากชุมชนสมือนมักเกิดขึ้นในบริเวณจุดเปลี่ยนการสัญจรสำคัญภายในเมือง การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างแผนที่การบันทึกรูปแบบชุมชนเสมือนที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาต่างๆ ของวัน ในพื้นที่รัศมีการเดินเท้าโดยรอบจุดขึ้นลงสถานีรถไฟฟ้าใต้ดินพหลโยธิน ซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณแยกลาดพร้าวที่มีประโยชน์การใช้ที่ดินที่หนาแน่น แต่ยังมีพื้นที่เพื่อรองรับการพัฒนาเหลืออยู่อีกบ้างในบางบริเวณ โดยทำการศึกษาและบันทึกรูปแบบของชุมชนเสมือน ควบคู่ไปกับการวิเคราะห์ลักษณะทั่วไปทางกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมของพื้นที่โดยรอบจุดขึ้นลงสถานีรถไฟฟ้าดังกล่าว เพื่อประมวลผล และวิเคราะห์ศักยภาพ ปัญหา แนวโน้ม และข้อจำกัดต่างๆ ตลอดจนเสนอแนะแนวทางพัฒนาพื้นที่ เพื่อรองรับชุมชนเสมือน จากการศึกษาแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ทำให้สามารถเก็บข้อมูลเชิงประจักษ์ของรูปแบบต่างๆ ของชุมชนเสมือนได้อย่างเป็นระบบ ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนเสมือนเกิดขึ้นอย่างชัดเจนในบริเวณทางเท้าที่มีการใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคารที่หลากหลาย ซึ่งทำให้เกิดวัตถุประสงค์หลากหลายของการเข้าใช้ โดยกลุ่มคนประเภทต่างๆ ใน หลายช่วงเวลา โดยมีการจับจองพื้นที่สาธารณะอย่างหนาแน่นในพื้นที่ที่มีการเปลี่ยนรูปแบบการสัญจร ซึ่งมักจะเป็นพื้นที่ทางเท้าริมเส้นทางสัญจรหลัก ส่วนการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคารในพื้นที่ อันเนื่องมาจากปรากฏการณ์ชุมชนเสมือนยังไม่ชัดเจนนัก การวางแผนพัฒนาพื้นที่เพื่อรองรับการเกิดชุมชนเสมือนนั้น ควรมีการดำเนินการในภาพรวมที่ทำให้เกิดความสอดคล้องระหว่างกิจกรรม และการสัญจร รวมทั้งตำแหน่งการจับจองพื้นที่สาธารณะต่างๆ เนื่องจากความขัดแย้ง ระหว่างลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ และรูปแบบกิจกรรมที่เกิดขึ้นจะนำไปสู่ปัญหาการสัญจรทางเท้า รวมทั้งแนวโน้มของการลดลงของปรากฏการณ์ชุมชนเสมือน ปัจจัยทางกายภาพที่พบว่ามีผลมากต่อรูปแบบของชุมชนเสมือนได้แก่ ทางเข้า-ออกและเวลาเปิด-ปิดอาคารขนาดใหญ่ในพื้นที่ จุดขึ้น-ลงสถานีขนส่งสาธารณะต่างๆ ทิศทางการสัญจรเข้า-ออก เมืองในช่วงเช้า-เย็น ตำแหน่งและทิศทางการบังคับการสัญจรของสะพานลอย ขนาดทางเท้า และกิจกรรมจร เช่นหาบเร่ แผงลอย เป็นต้น ทั้งนี้ จึงจำเป็นต้องมีการวางแผนพื้นที่ดังกล่าวให้รองรับและสอดคล้องกับปัจจัยดังกล่าวข้างต้นทั้งหมด
