กฎเชิงพื้นที่ของการใช้พื้นที่โล่งว่างสาธารณะ กรณีศึกษาชุมชนไท-ยอง บ้านหนองเงือก จังหวัดลำพูน

Abstract

วิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างรูปร่าง รูปทรง การจัดเรียงตัวของพื้นที่โล่งว่างสาธารณะ และรูปแบบการใช้งานพื้นที่ของคนในชุมชนไทยอง บ้านหนองเงือก ลำพูน โดยเทคนิควิเคราะห์ทางสัณฐานวิทยาเมือง ร่วมกับการสังเกตการณ์ และเก็บข้อมูลภาคสนามอย่างเป็นระบบ เพื่อสรุปเป็น กฎเชิงพื้นที่ของการใช้พื้นที่โล่งว่างสาธารณะอย่างอเนกประโยชน์ในชุมชนกรณีศึกษา และข้อเสนอในการประยุกต์ใช้กับพื้นที่อื่นๆ ในบริบทที่ใกล้เคียงกันได้ พบว่าพื้นที่โล่งว่างสาธารณะของชุมชนไทยอง มีกฎเชิงพื้นที่ในระดับรวมที่สำคัญอยู่สี่ประการ ได้แก่ 1) พื้นที่โล่งว่างสาธารณะของชุมชนที่รองรับกิจกรรมการพักผ่อนหย่อนใจในวันปรกติ มักตั้งอยู่บนพื้นที่ทางเชื่อมระหว่างโครงข่ายการสัญจรสองเส้นที่มีระดับความสัมพันธ์ที่ดีกับ โครงข่ายการสัญจรของชุมชนโดยรวม 2) พื้นที่โล่งว่างสาธารณะระดับชุมชนที่รองรับกิจกรรมเทศกาลงานประเพณีในโอกาสพิเศษ ล้วนเป็นพื้นที่ที่มีระดับความสัมพันธ์ที่ดีกับโครงข่ายการสัญจรของชุมชนโดยรวม 3) พื้นที่โล่งว่างสาธารณะในบริบทแบบไทยไม่ควรเป็นพื้นที่โล่งกว้างเกินไป ถึงแม้พื้นที่จะมีสนามทัศน์ที่ดี และมีระดับความสัมพันธ์ที่ดีกับโครงข่ายการสัญจรของชุมชนโดยรวม 4) พื้นที่ว่างสาธารณะของชุมชนล้วนตั้งอยู่บนจุดตัดสำคัญของโครงข่ายการสัญจรในระบบ ‘สานเป็นตาราง’ แต่เนื่องจากโครงข่ายของการสัญจรของชุมชนนั้นอยู่ใน ‘ระบบตารางตั้งแนวไม่ตรง’ ทำให้ ‘ช่องทางมอง’ ระหว่างพื้นที่ไม่เชื่อมโยงต่อเนื่องถึงกัน กล่าวได้ว่า พื้นที่นั้นๆ มีลำดับศักดิ์ของการมองเห็น ยังผลให้การสัญจร ‘ผ่านพื้นที่’ และ การ ‘เข้าสู่พื้นที่’ นั้น ‘ช้าลง’ ซึ่งเป็นผลดี เอื้อให้เกิดกิจกรรมทางสังคมของผู้คนในชุมชนบนพื้นที่นั้นๆ จากการศึกษาคุณสมบัติเชิงพื้นที่ของพื้นที่โล่งว่างสาธารณะในระดับพื้นที่เฉพาะพบว่า มีกฎเชิงพื้นที่ที่สำคัญอยู่สามประการ ได้แก่ 1) พื้นที่โล่งว่างสาธารณะในระดับเมืองหรือชุมชน ควรมีลักษณะของการโอบล้อม-ปิดล้อมที่ดี และมีขนาดที่กว้างขวางเพียงพอที่จะรองรับผู้คนระดับเมืองหรือชุมชนได้ 2) พื้นที่ทางสังคม หรือพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจ ควรประกอบไปด้วยพื้นที่ย่อยๆ หลายๆ พื้นที่ เพื่อให้มีลำดับศักดิ์ในการมองเห็น และมีทางเข้าออกพื้นที่หลายทาง 3) พื้นที่ดังกล่าว ควรมีร่มเงาที่ดีด้วย