คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองซึ่งควรอยู่ในเขตอำนาจของศาลยุติธรรม

Abstract

การคุ้มครองสิทธิของประชาชนจากการกระทำของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองภายใต้หลักนิติรัฐมีหลักการสำคัญประการหนึ่ง คือ หลักการกระทำของฝ่ายปกครองจะต้องชอบด้วยกฎหมาย ทำให้เกิดการควบคุมการกระทำของฝ่ายปกครอง ซึ่งการควบคุมโดยองค์กรตุลาการในระบบของประเทศไทยที่ผ่านมาเป็นระบบศาลเดี่ยว ศาลยุติธรรมมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีทุกประเภท รวมทั้งคดีปกครอง แต่ในปัจจุบัน รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 276 บัญญัติให้จัดตั้งศาลปกครองขึ้น และ ให้มีอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง ประเทศไทยจึงต้องมีการเปลี่ยนแปลงองค์กรที่ใช้อำนาจตุลาการในการตรวจสอบ ความชอบด้วยกฎหมายของฝ่ายปกครองเป็นระบบศาลคู่ โดยมีศาลยุติธรรมและศาลปกครองแยกจากกัน และเมื่อมีการจัดตั้งศาลปกครองแล้ว โดยหลักศาลปกครองจะมีเขตอำนาจครอบคลุมคดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองทุกประเภท และศาลยุติธรรมหรือศาลอื่นจะไม่มีอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาว่า คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองประเภทใดบ้างที่ไม่ควรอยู่ในเขตอำนาจของศาลปกครอง แต่ควรอยู่ในเขตอำนาจของศาลยุติธรรมหรือศาลอื่น ซึ่งจะเป็นข้อยกเว้นของเขตอำนาจศาลปกครอง จากการศึกษาถึงคดีปกครองที่ขึ้นสู่ศาลปกครองในระบบศาลคู่ทั้งของประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมันและประเทศสาธารณรัฐฝรั่งเศส จะเห็นได้ว่า โดยหลักคดี ที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองจะอยู่ในเขตอำนาจของศาลปกครอง แต่ก็ไม่มีประเทศใดที่ศาลยุติธรรมถูกเพิกถอนอำนาจเกี่ยวกับการพิจารณาคดีปกครองไปเสียทั้งหมด ศาลยุติธรรมยังคงมีอำนาจในการพิจารณาคดีปกครองบางประเภท โดยอาจมีบทบัญญัติของกฎหมายให้อำนาจไว้ โดยเหตุผลด้านจารีตประเพณี หรือโดยเหตุผลอื่น เช่น ความรู้ความเชี่ยวชาญในกฎหมายพิเศษต่าง ๆ ของผู้พิพากษา ตลอดจนความเชื่อถือของประชาชนที่มีต่อองค์กรตุลาการนั้น แต่ในประเทศไทยยังไม่ปรากฎหลักการในเรื่องนี้ ดังนั้น เมื่อมีการจัดตั้งศาลปกครองขึ้นแล้วก็อาจเกิดปัญหาในเรื่องเขตอำนาจของศาลปกครองและศาลอื่นขึ้นได้ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงเสนอว่า คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองบางประเภทควรอยู่ในเขตอำนาจของศาลยุติธรรม ซึ่งจะทำให้เกิดความชัดเจนในทางวิชาการและเป็นประโยชน์ในการคุ้มครองสิทธิของประชาชนจากการใช้อำนาจมหาชนของเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือหน่วยงานของรัฐภายใต้หลักนิติรัฐ ดังนี้ 1. คดีที่มีกฎหมายกำหนดให้อยู่ในอำนาจของศาลชำนัญพิเศษในระบบของศาลยุติธรรม 2. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองตามกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งในบางเรื่อง 3. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองในกระบวนการยุติธรรม 4. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองที่เกี่ยวเนื่องกับนิติกรรมทางแพ่ง 5. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองที่เกี่ยวเนื่องกับการโอนนักโทษ 6. คดีฟ้องเรียกค่าทดแทนที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองที่เกี่ยวเนื่องกับการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ นอกจากนั้น ยังเสนอว่า คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองบางประเภทไม่ควรอยู่ในเขตอำนาจของศาลปกครองและศาลยุติธรรม ดังนี้ 1. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองตามกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง 2. คดีที่เกิดจากนิติกรรมทางปกครองตามกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้ง