การประเมินการรุกล้ำของน้ำทะเลโดยใช้ลักษณะเฉพาะทางอุทกเคมีในแอ่งน้ำบาดาลระยอง

Abstract

จังหวัดระยองตั้งอยู่ภาคตะวันออกของประเทศไทย ติดกับอ่าวไทย โดยเป็นจังหวัดมีการเติบโตของนิคมอุตสาหกรรม และมีประชากรอาศัยอย่างหนาแน่น ทำให้มีแนวโน้มการใช้ทรัพยากรน้ำมากขึ้น ดังนั้นแหล่งน้ำใต้ดินจึงมีบทบาทสำคัญและนำมาใช้ประโยชน์หลายทศวรรษ นำไปสู่การรุกล้ำของน้ำทะเลในแอ่งน้ำบาดาล การศึกษานี้จึงวัตถุประสงค์เพื่อประเมินการรุกล้ำของน้ำทะเลทั้งหมด 4 ช่วงเวลา ได้แก่ เดือนสิงหาคม พ.ศ. 2554 เดือนมกราคม พ.ศ. 2555 เดือนสิงหาคม พ.ศ. 2560 และเดือนมกราคม พ.ศ. 2561 โดยใช้ลักษณะทางอุกเคมีของน้ำบาดาลโดยใช้แผนภาพ Hydrochemical Facies Evolution Diagram (HFE-D) ตรวจสอบว่าเป็นน้ำจืดหรือน้ำเค็ม, ศึกษาอัตราส่วนของ Na/Cl เพื่อประเมินแหล่งที่มาของน้ำเค็มว่ามาจากน้ำทะเลหรือกิจกรรมของมนุษย์, สร้างความสัมพันธ์ของ Cl/HCO₃ และ Base Exchange Indices (BEX) เพื่อประเมินและระบุระดับความรุนแรงของการปนเปื้อนน้ำเค็มในน้ำบาดาล โดยประเมินจากความเข้มข้นไอออนสำคัญ ได้แก่ โซเดียม (Na⁺) แคลเซียม (Ca²⁺) โพแทสเซียม (K⁺) แมกนีเซียม (Mg²⁺) คลอไรด์ (Cl-) ไบคาร์บอเนต (HCo₃-) ไนเตรต (NO₃-) และซัลเฟต (SO4²-) จากการศึกษาทั้งหมดแสดงผลว่า แอ่งน้ำบาดาลระยองเกิดการรุกล้ำของน้ำทะเลไปยังชั้นน้ำบาลหินร่วนและชั้นน้ำบาดาลหินแข็ง โดยมีสาเหตุทั้งจากน้ำทะเลและกิจกรรมของมนุษย์ ชั้นน้ำบาลหินร่วนเกิดการรุกล้ำของน้ำทะเลในอำเภอเมืองระยองมากที่สุด ส่วนชั้นน้ำบาดาลหินแข็งเกิดการรุกล้ำทั้งอำเภอเมืองระยองและอำเภอบ้านฉาง จากข้อมูลที่ศึกษาในปี พ.ศ. 2554 – พ.ศ. 2561 ระยะทางที่น้ำทะเลรุกล้ำเข้าไปในชั้นน้ำบาดาลหินร่วนและหินแข็งอยู่ในช่วง 8.9 – 11.0 กิโลเมตร และ 5.5-7.6 กิโลเมตร ตามลำดับ ความสัมพันธ์ผลของการศึกษาของ Cl/HCO3 และ Base Exchange Indices (BEX) พบว่า การปนเปื้อนของน้ำทะเลอยู่ในระดับรุนแรง ในขณะที่การปนเปื้อนที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ พบอยู่บริเวณตอนเหนือและกลางของพื้นที่การศึกษา กล่าวโดยสรุปพบว่าการศึกษาด้วยวิธีการ HFE-D Cl/HCO₃ และ BEX ควรนำมาวิเคราะห์ผลร่วมกันเพื่อให้ได้ผลที่มีประสิทธิภาพสูงสุด