Abstract:
พระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มีบทบัญญัติกำหนดแนวทางให้ศาลวินิจฉัยว่า ข้อสัญญาใดเป็นสัญญาที่ไม่เป็นธรรม แต่แนวทางที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติดังกล่าวยังไม่ชัดเจน วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงมุ่งศึกษาถึงแนวความคิดและวิธีการ เพื่อใช้ในการวินิจฉัยว่าข้อสัญญาใดเป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม ตามพระราชบัญญัติฯ ดังกล่าว โดยศึกษาเปรียบเทียบกับกฎหมายที่เกี่ยวกับข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม ในประเทศอังกฤษ สหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา เยอรมันและฝรั่งเศส ซึ่งเป็นการศึกษาวิจัยเอกสาร ทั้งจากตำรา คำอธิบายกฎหมายและบทความที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่า กฎหมายว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม จะมีบทบัญญัติกำหนดแนวทางให้ศาลวินิจฉัยข้อสัญญา โดยแบ่งเป็น 2 ประเภท ประเภทแรกเป็นข้อสัญญาที่มีเนื้อหาไม่เป็นธรรมโดยเด็ดขาด ซึ่งศาลต้องพิพากษาให้ข้อสัญญาตกเป็นโมฆะ ประเภทที่สองเป็นข้อสัญญาที่มีเนื้อหาไม่เป็นธรรมโดยไม่เด็ดขาด ข้อสัญญามีผลใช้บังคับได้แต่ศาลต้องวินิจฉัย ประกอบกับกระบวนการทำสัญญาว่ามีความเป็นธรรมหรือไม่ หากไม่ปรากฏความไม่เป็นธรรมในกระบวนการทำสัญญา ข้อสัญญามีผลใช้บังคับได้ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีข้อเสนอว่า 1. ควรแก้ไขเพิ่มเติมข้อสัญญา ที่มีเนื้อหาไม่เป็นธรรมโดยเด็ดขาดและไม่เด็ดขาด 2. แก้ไขพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 10 โดยแยกบทวินิจฉัยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม ออกจากบทปรับลดสภาพบังคับของข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม 3. สร้างกรอบความคิดเรื่องความไม่เป็นธรรมในเนื้อหาของสัญญา กับความไม่เป็นธรรมในกระบวนการทำสัญญา เพื่อเป็นหลักในการวินิจฉัยว่าข้อสัญญาใด เป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม 4. ควรกำหนดบทบัญญัติวิธีพิจารณาความโดยเฉพาะ เพื่อใช้บังคับในกรณีมีประเด็นข้อพิพาท เกี่ยวกับข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม
