Abstract:
ประชาพิจารณ์ เป็นมาตรการหนึ่งในการควบคุมการใช้อำนาจรัฐขององค์กรฝ่ายปกครอง และเป็นเครื่องมือส่งเสริมการมีส่วนร่วมการเมืองของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตย แต่การจัดทำประชาพิจารณ์ในประเทศไทยที่ผ่านมา ไม่อาจบรรลุเป้าหมายของประชาพิจารณ์เท่าที่ควร ในการวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหลักเกณฑ์ และวิธีการประชาพิจารณ์ รวมทั้งปัญหาและข้อบกพร่อง ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการรับฟังความคิดเห็นสาธารณะโดยวิธีประชาพิจารณ์ พ.ศ. 2539 ปัญหาและข้อบกพร่องของการจัดทำประชาพิจารณ์ในประเทศไทย รวมทั้งวิเคราะห์หลักเกณฑ์และวิธีการประชาพิจารณ์ ที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทย โดยใช้วิธีวิจัยเอกสาร ศึกษาเปรียบเทียบกฎหมายเรื่องประชาพิจารณ์ ของประเทศสหรัฐอเมริกา ประเทศอังกฤษและประเทศฝรั่งเศส และนำกรณีศึกษาการจัดทำประชาพิจารณ์ห้าโครงการมาเป็นกรณีศึกษา ผลการศึกษาพบว่าระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการรับฟังความคิดเห็นสาธารณะโดยวิธีประชาพิจารณ์ พ.ศ. 2539 ยังขาดความชัดเจนหลายประการ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับโครงการของรัฐ ช่วงเวลาการจัดทำประชาพิจารณ์ การกำหนดองค์ประกอบและที่มาของคณะกรรมการประชาพิจารณ์ การกำหนดให้ผู้แต่งตั้งคณะกรรมการประชาพิจารณ์ เป็นผู้เปิดเผยรายงานการจัดทำประชาพิจารณ์ และการสร้างความเชื่อมั่นในกระบวนการประชาพิจารณ์ นอกจากนี้ ผลการศึกษาการจัดทำประชาพิจารณ์ในประเทศไทย ยังพบปัญหาการปรับแนวคิดประชาพิจารณ์ให้เหมาะสมกับบริบทของสังคม และวัฒนธรรมของประเทศไทยที่ยังไม่พร้อมกับการเผชิญความขัดแย้งซึ่งหน้า ปัญหาองค์ความรู้ของผู้เกี่ยวข้องที่ยังมีความเข้าใจ แนวคิดประชาพิจารณ์ไม่ถูกต้อง รวมทั้งปัญหาการที่รัฐได้ใช้ประชาพิจารณ์ เป็นกลไกในการแก้ไขความขัดแย้งทางด้านความคิดเกี่ยวกับการดำเนินโครงการ ผู้วิจัยได้เสนอแนวทางแก้ไขปัญหาดังต่อไปนี้ แก้ไขคำนิยามโครงการของรัฐ กำหนดช่วงเวลาการจัดทำประชาพิจารณ์โครงการให้มีความชัดเจน และเกิดปัญหาการตีความให้น้อยที่สุด แก้ไของค์ประกอบ ที่มา และอำนาจของคณะกรรมการประชาพิจารณ์ ที่จะพิจารณาเปิดเผยรายงานประชาพิจารณ์ได้ จัดรูปแบบการประชาพิจารณ์ที่หลีกเลี่ยงการเผชิญหน้า ระหว่างผู้ที่มีความคิดเห็นไม่ตรงกัน โดยอาจให้มีการประชาพิจารณ์ทางเอกสาร หรืออาจให้แต่ละกลุ่มจัดตัวแทนในสัดส่วนจำนวนที่เท่ากัน เพื่อประชุมประชาพิจารณ์ พัฒนาความรู้เกี่ยวกับแนวคิดประชาพิจารณ์ แก่ผู้เกี่ยวข้องเพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง และปรับปรุงหลักเกณฑ์และวิธีการประชาพิจารณ์ที่ทุกฝ่ายสามารถเข้ามามีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนเท่าที่สามารถกระทำได้
