อำนาจรัฐในการควบคุมผู้ต้องหา : ศึกษาเปรียบเทียบระหว่างประเทศไทยกับประเทศญี่ปุ่น

Abstract

อำนาจของรัฐที่สำคัญอำนาจหนึ่งที่กระทบต่อสิทธิและเสรีภาพของบุคคล คืออำนาจในการควบคุมตัวผู้ต้องหาในชั้นสอบสวนหรือก่อนการพิจารณาในชั้นศาล อันได้แก่ การจับ การควบคุม การขังและการปล่อยชั่วคราว การใช้อำนาจดังกล่าวเป็นการจำกัดสิทธิและเสรีภาพของบุคคล ซึ่งรัฐจะต้องกระทำไปภายใต้หลักเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนดไว้และเท่าที่จำเป็นเท่านั้น กฎหมายสำคัญที่กำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการควบคุมตัวผู้ต้องหาคือ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยและประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา กฎหมายดังกล่าวนอกจากจะเป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับการรักษาความสงบเรียบร้อยแล้ว ยังเป็นกฎหมายที่คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคลด้วย การควบคุมตัวผู้ต้องหาไว้ในอำนาจรัฐแม้ว่ารัฐจะมีอำนาจกระทำได้ โดยถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของการสอบสวนก็ตาม แต่ด้วยเหตุที่เป็นเรื่องจำกัดสิทธิและเสรีภาพของบุคคลที่ตกเป็นผู้ต้องหา ซึ่งยังพิสูจน์ไม่ได้ว่าบุคคลนั้นได้กระทำความผิดหรือเป็นผู้บริสุทธิ์ จึงต้องด้วยข้อสันนิษฐานของกฎหมายรัฐธรรมนูญว่า ในคดีอาญาต้องสันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด และก่อนมีคำพิพากษาอันถึงที่สุดแสดงว่าบุคคลใดได้กระทำความผิด จะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนเป็นผู้กระทำความผิดมิได้ ดังนั้นหากไม่มีเหตุจำเป็นตามที่กฎหมายบัญญัติไว้แล้ว โดยหลักรัฐจะควบคุมตัวบุคคลที่เป็นผู้ต้องหาไม่ได้ หลักการดังกล่าวเมื่อศึกษาเปรียบเทียบระหว่างประเทศไทยและประเทศญี่ปุ่น ซึ่งใช้ระบบประมวลกฎหมายเหมือนกันแล้ว จะพบว่ามีการปฏิบัติที่แตกต่างกัน โดยประเทศไทยจะสอบสวนโดยมุ่งการควบคุมตัวผู้ต้องหาเป็นหลัก แต่ประเทศญี่ปุ่นนั้นจะสอบสวนโดยมุ่งการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคลเป็นหลัก วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ผู้เขียนจึงมุ่งศึกษาถึงวิวัฒนาการ แนวความคิด ทฤษฎีและหลักเกณฑ์การคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคล และการควบคุมตัวผู้ต้องหาไว้ในชั้นสอบสวนหรือในชั้นก่อนการพิจารณาของศาล ทั้งในเรื่องการจับ การควบคุม การขังและการปล่อยชั่วคราว ตามกฎหมายรัฐธรรมนูญและประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา รวมทั้งวิเคราะห์ปัญหาและอุปสรรค ตลอดจนแนวทางปรับปรุงแก้ไขบทบัญญัติของกฎหมาย โดยการศึกษาเปรียบเทียบระหว่างประเทศไทยกับประเทศญี่ปุ่น เพื่อให้เกิดพัฒนาการในการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าพนักงาน ในองค์กรกระบวนการยุติธรรมที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมตัวผู้ต้องหา โดยยึดหลักการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคล ทั้งนี้เพื่อให้สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา