การวิเคราะห์เชิงการเมืองของพัฒนาการ และทางเลือกในการพัฒนานโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา

Abstract

วิเคราะห์พัฒนาการของนโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษาของไทย วิเคราะห์ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับนโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา และวิเคราะห์ทางเลือกในการพัฒนานโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา ผู้วิจัยใช้การวิจัยเอกสารและการวิเคราะห์เชิงอุปนัย ในการวิเคราะห์พัฒนาการของนโยบายและปัจจัยที่เกี่ยวข้อง การวิเคราะห์ทางเลือกในการพัฒนานโยบาย ใช้การสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญเป็นแนวทางในการศึกษา ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1. พัฒนาการของนโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา พบว่า การดำเนินนโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา ปรากฏเป็นรูปธรรมเป็นครั้งแรก เมื่อมีการประกาศจัดตั้งโรงเรียนมูลศึกษาในปี พ.ศ. 2435 ในระยะแรก (พ.ศ. 2435-2474) เป็นการกระจายอำนาจทางการศึกษาในรูปแบบการให้อำนาจ ต่อมาจึงมีการกระจายอำนาจทางการศึกษาในรูปแบบการมอบอำนาจควบคู่กันไป ต่อมาในระยะที่ 2 (พ.ศ. 2475-2499) และระยะที่ 3 (พ.ศ. 2500-2516) การกระจายอำนาจทางการศึกษาปรากฏในรูปแบบผสมผสาน ระหว่างการมอบอำนาจและการแบ่งอำนาจ ในระยะปัจจุบัน (พ.ศ. 2517-2538) นโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา ยังคงรูปแบบการมอบอำนาจและการแบ่งอำนาจอยู่ ในขณะที่มีกระแสการเรียกร้องนโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา ในรูปแบบการให้อำนาจ ดังจะเห็นได้จากการนำเสนอ ร่างพระราชบัญญัติการกระจายอำนาจการจัดการ และการบริหารการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ แต่ไม่ได้รับการอนุมัติจากที่ประชุมคณะรัฐมนตรี 2. ปัจจัยทางการเมือง ที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับการพัฒนานโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา พบว่า ในระยะแรกของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย โครงสร้างส่วนบนโดยเฉพาะระบบราชการมีบทบาทเป็นอย่างมาก โดยมีการพัฒนานโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา ในลักษณะการแบ่งอำนาจและการมอบอำนาจ ระยะต่อมากลุ่มการเมืองมีความเข้มแข็งมากขึ้น และเข้ามามีบทบาทในการพัฒนานโยบายในขั้นการก่อตัวของนโยบาย กับมีข้อสังเกตว่า ประชาชนในท้องถิ่น ซึ่งเป็นโครงสร้างทางการเมืองระดับพื้นฐาน กลับไม่มีบทบาทโดยตรงต่อ กระบวนการพัฒนานโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา 3. ทางเลือกของการพัฒนา นโยบายการกระจายอำนาจทางการศึกษา พบว่า ผู้เชี่ยวชาญเสนอให้การกระจายอำนาจทางการศึกษา เป็นไปในรูปแบบการผสมผสานระหว่างการให้อำนาจกับการแบ่งอำนาจ รวมทั้งเสนอให้มีแนวทางในการพัฒนาความพร้อมของประชาชน ข้าราชการ และนักการเมือง ในด้านความรู้ ความเข้าใจ และการเข้ามามีส่วนร่วมในการปกครองตนเองและการกระจายอำนาจ