แนวทางการส่งเสริมและปรับประสานสื่อนาฏยศิลปผ่านสื่อโทรทัศน์

Abstract

นาฏศิลปมีทั้งความเป็น "สาร" และ "สื่อ" อยู่ในตนเอง ถือได้ว่าเป็นสื่อประจำชาติที่เป็นเครื่องมือในการบันทึกความเป็นไปของสังคม มาตั้งแต่สมัยโบราณ แต่ปัจจุบันกลับไม่ได้รับความนิยมจากคนในสังคมปัจจุบัน การวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์สำคัญ 3 ประการ คือ ประการแรกเพื่อศึกษาถึงศักยภาพและสถานภาพของนาฏศิลปในสังคมไทย รวมทั้งปัญหาของสื่อนาฏศิลปไทยในปัจจุบัน ประการต่อมาก็คือ เพื่อศึกษาถึงแนวคิดและแนวปฏิบัติในการส่งเสริมและปรับประสานสื่อนาฏศิลป ผ่านสื่อโทรทัศน์ ที่แบ่งออกเป็น 3 รูปแบบคือ 1. แบบอนุรักษ์นิยม 2. แบบประยุกต์ 3. แบบร่วมสมัย ผู้วิจัยใช้ทฤษฎีและแนวคิดสองกลุ่มในการศึกษาคือ แนวคิดเรื่องการปรับประสานระหว่างสื่อประเพณีกับสื่อสารมวลชนและแนวคิด เรื่องการสื่อความหมาย โดยใช้วิธีการศึกษาด้วยการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกนักวิชาการด้านสังคมศาสตร์ ผู้ผลิตการแสดงนาฏศิลปและผู้ผลิตรายการนาฏศิลปทางโทรทัศน์ รวมทั้งการสนทนากลุ่มผู้รับสาร ผลจากการศึกษาพบว่า 1. สถานภาพและศักยภาพของนาฏศิลปในสังคมไทยนั้น เป็นทั้งความบันเทิงที่แสดงถึงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมประจำชาติของไทย ที่มีความเป็นรูปธรรมมากที่สุด เป็นเครื่องมือในการบันทึกความเป็นไปของสังคมที่มีคุณสมบัติเป็นสื่อที่ใช้ เพื่อการสื่อสารในสังคมได้ ปัญหาในปัจจุบันของการเผยแพร่นาฏศิลปสู่ผู้ชม ประกอบไปด้วยปัจจัยต่างๆ ดังนี้ ปัจจัยจากตัวนาฏศิลป ปัจจัยจากเงื่อนไขภายนอกและปัจจัยจากวิถีการดำเนินชีวิตของประชาชนและสังคม ที่เปลี่ยนไปเนื่องจากอิทธิพลของยุคโลกาภิวัตน์ 2. แนวคิดในการส่งเสริมและปรับประสานสื่อนาฏศิลปผ่านสื่อโทรทัศน์ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลทั้ง 3 กลุ่ม เห็นด้วยกับข้อเสนอที่ให้นำเอาสื่อมวลชนมาเป็นช่องทางในการส่งเสริมสื่อ นาฏศิลป์ และควรนำเสนอการแสดงที่เข้าใจง่ายก่อนคือ แนวคิดแบบประยุกต์และร่วมสมัย ต่อจากนั้นเมื่อผู้ชมเริ่มเกิดความคุ้นเคยและความเข้าใจแล้ว จึงเสนอรูปแบบที่เข้าใจยากคือ แนวคิดแบบอนุรักษ์ 3. แนวปฏิบัติในการส่งเสริมและปรับประสานสื่อนาฏศิลปผ่านสื่อโทรทัศน์ พบว่าแนวคิดและแนวปฏิบัติทั้ง 3 รูปแบบ สามารถนำมาเผยแพร่ทางโทรทัศน์ได้ โดยการสร้างรูปแบบที่เหมาะสมต้องคำนึงถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ดังนี้ (1) ควรคำนึงถึงหลักวัฒนธรรมแบบมีเวลาจำกัดของสื่อโทรทัศน์ (Clock culture) ดังนั้นความยาวของการแสดงที่เหมาะสมจึงไม่ควรเกิน 1 ชั่วโมง (2) ควรคำนึงถึงเรื่องรสนิยมของผู้รับสาร โดยควรมีตลกสอดแทรก นำผู้ที่มีชื่อเสียงในสังคมมาร่วมแสดง สื่อให้เห็นถึงอรรถประโยชน์ของสื่อนาฏศิลป (3) การสร้างระบบการเข้รรหัสและถอดรหัสเพื่อให้ผู้ชมเกิดความเข้าใจ เช่น มีการอธิบายให้ฟังก่อนชมการแสดง นำเอาเหตุการณ์ปัจจุบันมาเล่าเชื่อมโยงกับเนื้อเรื่อง ใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่เข้ามาเป็นสื่อเพื่อความสมจริง (4) แสวงหาวิธีการนำเสนอด้วยรูปแบบที่หลากหลาย เช่น รูปแบบวาไรตี้ รูปแบบที่จงใจ เผยแพร่สถานที่ของผู้ให้การสนับสนุน รูปแบบที่มีการบรรยายและปรับบทให้กระชับ และการนำเทปการแสดงจากในโรงละครมาเผยแพร่ผ่านสื่อโทรทัศน์โดยไม่ตัดต่อ (5) แนวคิดเรื่องการฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ฝ่ายโทรทัศน์ ซึ่งจะเป็น Gate keeper ที่สำคัญให้รู้จักวิธีการนำเสนอภาพของภาษาท่าทางแบบนาฏศิลปไปสู่ผู้ชม