ผลของการใช้กากตะกอนน้ำเสียชุมชนเป็นวัสดุเพาะชำร่วมกับหน้าดินและขี้เถ้าแกลบต่อการเจริญเติบโตและการสะสมโลหะหนักของกล้าไม้กระถินเทพา Acacia mangium Willd. ประดูป่า Pterocarpus macrocarpus Kurz. และมะค่าโมง Afzelia xylocarpa Craib

Abstract

การเพาะชำกล้าไม้ มักใช้วัสดุเพาะชำที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นร่วมกับดิน ซึ่งโดยทั่วไปจะเป็นหน้าดิน ปัจจุบัน การนำหน้าดินมาใช้เป็นวัสดุเพาะชำ จะกระทำได้ยากขึ้น การสร้างทางเลือกและให้ความสนใจต่อวัสดุเพาะชำชนิดอื่น ทดแทนหรือลดปริมาณหน้าดินลงจึงเป็นความจำเป็น กากตะกอนบำบัดน้ำเสียชุมชน นับเป็นอินทรีย์สารชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นเสมอในทุกกระบวนการบำบัดน้ำเสีย และมีความจำเป็นที่จะต้องวางแผนจัดการกากตะกอนให้เหมาะสม ทางเลือกหนึ่งของการจัดการ โดยนำเอาลักษณะสมบัติของกากตะกอน ที่สามารถเป็นแหล่งธาตุอาหารให้กับพืชและกำหนดขีดจำกัดการใช้ประโยชน์ที่เกี่ยวเนื่องกับโลหะหนักให้เกิดความมั่นใจต่อความปลอดภัย น่าจะได้รับการพิจารณาในการทดแทนหน้าดินและ/หรือวัสดุเพาะชำกล้าไม้ ดังนั้น การศึกษาผลการใช้กากตะกอนน้ำเสียชุมชน จากระบบบ่อผึ่ง เป็นวัสดุเพาะชำร่วมกับหน้าดินและขี้เถ้าแกลบ ต่อการเจริญเติบโตและการสะสมโลหะหนักของกล้าไม้กระถินเทพา Acacia mangium Willd. ประดู่ป่า Pterocarpus macrocarpus Kurz. และมะค่าโมง Afzelia xylocarpa Craib. จึงมีเป้าหมายที่จะนำเสนอทางเลือกในการจัดการกากตะกอนให้กับเทศบาลต่างจังหวัด ซึ่งมีระบบบำบัดแบบบ่อผึ่ง โดยการศึกษาวิจัยแบบทดลองที่เรือนเพาะชำสำนักงานป่าไม้จังหวัดตาก ด้วยแผนการทดลองแบบ 3 Factors in Randomized Block Design ทำ 3 ซ้ำ ประกอบด้วย พันธุ์ไม้ 3 ชนิด คือ กระถินเทพา, ประดู่ป่า และมะค่าโมง, วิธีการเพาะชำ 2 วิธี คือ วิธีการที่ไม่ผ่านกระบะทราย และมี 6 ตำรับทดลอง ของอัตราเติมกากตะกอนที่ 30, 50, 70 และ 90 เมตริกตัน/เฮกแตร์ กับสัดส่วนของหน้าดิน : ขี้เถ้าแกลบ = 1:1 ผลการศึกษา พบว่า กากตะกอนน้ำเสียชุมชน สามารถเป็นแหล่งธาตุอาหารของกล้าไม้ได้ โดยไม่มีข้อจำกัดในการย่อยสลาย (คาร์บอน : ไนโตรเจน = 19:1) อัตราเติมกากตะกอนอัตรา 30-90 เมตริกตัน/เฮกแตร์ ส่งผลให้ปริมาณธาตุอาหารหลัก (ไนโตรเจน, ฟอสฟอรัส และโปแตสเซียม) และปริมาณโลหะหนัก (แคดเมียม, ทองแดง, แมงกานีส, นิกเกิล, ตะกั่ว และสังกะสี) ในวัสดุเพาะชำ มีแนวโน้มที่เพิ่มขึ้นตามอัตราการเติม โดยที่ปริมาณโลหะหนัก ก็ยังอยู่ในช่วงที่ไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อกล้าไม้และพื้นที่ดิน ซึ่งนำกล้าไม้ไปปลูก ส่วนวิธีการเพาะชำ ไม่ก่อให้เกิดความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญของการเจริญเติบโต การสะสมโลหะหนัก และปริมาณโลหะหนักในวัสดุเพาะชำของกล้าไม้ทั้ง 3 ชนิด ยกเว้น กล้าไม้ประดู่ป่า ที่วิธีการเพาะชำผ่านกระบะทราย ส่งผลให้การเจริญเติบโตดีกว่าอย่างมีนัยสำคัญด้านความสูง พื้นที่ใบ มวลชีวภาพส่วนเหนือพื้นดิน มวลชีวภาพส่วนราก และมวลชีวภาพรวม สำหรับอัตราเติมกากตะกอนที่เหมาะสม