ประสิทธิภาพการบรรเทาอุทกภัยของอ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้น

Abstract

อุทกภัยในลุ่มน้ำยม เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นเกือบทุกปี ก่อให้เกิดความเสียหายและความเดือดร้อนของราษฎรในลุ่มน้ำยมเป็นอันมาก จึงมีการเสนอแนวทางแก้ไขปัญหา โดยการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้น ที่ขนาดความจุ 1,175 ล้าน ลบ.ม. เพื่อใช้เป็นแหล่งเก็บกักน้ำขนาดใหญ่ของลุ่มน้ำยม โดยมีปริมาณน้ำเพียงพอสำหรับการเพาะปลูก อุปโภคบริโภค และการบรรเทาอุทกภัยในลุ่มน้ำยม อย่างไรก็ตามมีผลการศึกษาบางรายสรุปประเด็นแย้งว่า อ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้น มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอุทกภัยได้ไม่มากนัก การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิภาพการบรรเทาอุทกภัยของอ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้นและผลที่เกิดจากการปรับขนาดความจุของอ่างเก็บน้ำ โดยการจำลองสภาพน้ำหลากลำน้ำยมด้วยแบบจำลองคณิตศาสตร์ HEC-RAS ซึ่งพัฒนาโดย US. Army Corps of Engineer จำลองสภาพน้ำหลากของลำน้ำยม ตั้งแต่ท้ายอ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้นจนถึง อ.โพทะเล จ.พิจิตร โดยสมมุติกรณีไม่มีอ่างเก็บน้ำและกรณีมีอ่างเก็บน้ำความจุ 400 800 1,200 1,600 ล้าน ลบ.ม. และกรณีอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่มาก (โดยไม่มีการระบายน้ำออกจากอ่างเลย) และใช้ข้อมูลการเกิดอุทกภัยในช่วงวันที่ 25 กรกฎาคม ถึง 11 พฤศจิกายน จำนวน 6 ปี คือปี พ.ศ. 2523 2527 253.7 2538 2539 และ 2544 การศึกษาพบว่า อ่างเก็บน้ำแก่งเสือเต้น สามารถบรรเทาอุทกภัย ตั้งแต่ท้ายอ่างเก็บน้ำ จนถึง อ.เมือง จ.แพร่ ได้อย่างชัดเจน บรรเทาอุทกภัยบริเวณจังหวัดสุโขทัยได้ดีพอสมควร โดยเมื่อมีอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่มาก จะช่วยบรรเทาอุทกภัยจากที่เกิดอุทกภัยขึ้น 2 ครั้ง ใน 3 ปี ลดลงเป็น เกิดอุทกภัย 6 ปีครั้งและจุดสุดท้ายที่พิจารณาคือ อ.สามง่าม จ.พิจิตร เป็นพื้นที่ลุ่มน้ำตอนล่าง ผลของอ่างเก็บน้ำจึงมีน้อย โดยมีรอบปีการเกิดซ้ำนานขึ้น จาก 10 ปี เป็นเพียง 14 ปี เมื่อมีอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่มาก และมีรองปีการเกิดซ้ำเพิ่มมากขึ้น จาก 10 ปี เป็น 11 ปี เมื่อมีอ่างเก็บน้ำขนาดความจุ 400 ล้าน ลบ.ม. หากอ่างเก็บน้ำมีขนาด 1,200 ล้าน ลบ.ม. ซึ่งใกลเคียงกับที่มีการศึกษาวางแผนไว้ รอบปีการเกิดซ้ำของภาวะน้ำท่วมที่ อ. สวรรคโลก จ.สุโขทัย จาก 1.7 ปี ในสภาพปัจจุบัน เป็น 3.6 ปี และที่ อ.สามง่าม จ.พิจิตร จาก 10 ปี ในสภาพปัจจุบัน เป็น 12.5 ปี