ระบบนิเวศชุมชน : กรณีศึกษาชุมชนประมงพื้นบ้านเกาะกลางปากแม่น้ำกระบี่ ตำบลคลองประสงค์ จังหวัดกระบี่

Abstract

วิทยานิพนธ์เล่มนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาพัฒนาการของชุมชนประมงพื้นบ้านเกาะกลางปากแม่น้ำกระบี่ และสภาพปัจจุบันของวิถีชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมทางกายภาพของชุมชนในพื้นที่ปากแม่น้ำกระบี่ ตำบลคลองประสงค์ 2) วิเคราะห์ระบบนิเวศชุมชน (Community ecosystem) ของชุมชนประมงพื้นบ้านเกาะกลางปากแม่น้ำกระบี่ 3) วิเคราะห์กระบวนการ กลไกและกฎเกณฑ์ทางสังคม และวัฒนธรรมอิสลามในการร่วมกันจัดการการใช้ประโยชน์พื้นที่ปากแม่น้ำกระบี่ ตำบลคลองประสงค์ และ 4) สรุประบบนิเวศชุมชน ตลอดจนปัญหา และศักยภาพของชุมชนในการร่วมกันจัดการการใช้ประโยชน์พื้นที่ปากแม่น้ำกระบี่ตำบลคลองประสงค์ โดยชุมชนประมงพื้นบ้านเกาะกลางปากแม่น้ำกระบี่ ตำบลคลองประสงค์ จังหวัดกระบี่ การศึกษาระบบนิเวศชุมชนจะศึกษาข้อมูลพื้นฐานที่ได้จากการสำรวจภาคสนาม การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์บุคคลสำคัญในชุมชน การสอบถามกลุ่มวัย และกลุ่มอาชีพในชุมชน ควบคู่กับการศึกษาแนวความคิดและทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัย เอกสารทางวิชาการ และภาพถ่ายทางอากาศ แบ่งการศึกษาออกเป็น 3 ส่วนคือ 1) ประวัติความเป็นมาของพื้นที่ชุมชน 2) พัฒนาการของชุมชน 3) สภาพพื้นที่ปัจจุบันของชุมชน และในการวิเคราะห์ระบบนิเวศชุมชน จะแบ่งการศึกษาออกเป็น 2 ส่วนคือ 1) ศึกษาระบบนิเวศในพื้นที่ชุมชนผ่านมิติสิ่งแวดล้อม 4 มิติ ได้แก่ มิติทรัพยากร มิติเทคโนโลยี มิติของเสียและมลพิษ และมิติมนุษย์หรือชุมชน 2) ศึกษาระบบสังคมของชุมชน กระบวนการ กลไกและกฎเกณฑ์ทางสังคม และวัฒนธรรมอิสลาม รวมทั้งการวิเคราะห์ปัญหา และศักยภาพของชุมชนในการร่วมกันจัดการการใช้ประโยชน์ทรัพยากรชุมชน ผลการศึกษาพบว่า จากสภาพปัญหาที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพระบบนิเวศชุมชนประมงพื้นบ้านเกาะกลางปากแม่น้ำกระบี่ ตำบลคลองประสงค์ ที่เกิดจากการใช้ประโยชน์ทรัพยากรโดยเฉพาะการทำนาบ่อเลี้ยงกุ้งที่ส่งผลต่อวิถีชีวิตของชุมชน ชุมชนจึงเริ่มตื่นตัวในการฟื้นฟูดูแลทรัพยากรธรรมชาติ โดยการมีส่วนร่วมของผู้คนในการทำกิจกรรมทางสังคมที่มีอยู่ในพื้นที่ชุมชน ได้แก่ กลุ่มทางอาชีพต่างๆ และกลุ่มอนุรักษ์และฟื้นฟูระบบนิเวศ เป็นต้น ดังนั้นจะเห็นได้ว่าแนวทางการแก้ไขปัญหาของชุมชน ทำให้ทราบถึงศักยภาพของชุมชนในการร่วมกันจัดการการใช้ประโยชน์พื้นที่ชุมชน ในลักษณะของการรวมกลุ่มทางสังคมเป็นการจัดการทางสังคมโดยใช้กระบวนการ กลไกและกฎเกณฑ์ทางสังคมของชุมชนมุสลิมในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรที่มีรากฐานมาจากความเชื่อทางศาสนา และได้สั่งสมสืบทอดกันมาเป็นภูมิปัญญาในการกำหนดแบบแผนการร่วมกันจัดการการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรในพื้นที่ชุมชนได้อย่างยั่งยืน