การศึกษาสภาพปัจจุบันและปัญหาในการจัดการสอนการพยาบาลจิตเวช ในหลักสูตรพยาบาลศาสตร์ระดับวิชาชีพ

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและปัญหาในการจัดการเรียนการสอนการพยาบาลจิตเวช ในหลักสูตรพยาบาลศาสตร์ระดับวิชาชีพ ในด้านเนื้อหาวิชา การวางแผนการสอน วิธีการสอนและการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ การวัดและประเมินผล อุปกรณ์การสอน สภาพแวดล้อมการสอน และสถานภาพผู้สอน ประชากรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ เป็นอาจารย์พยาบาลจิตเวชจากสถาบันการศึกษาพยาบาลที่เปิดสอนหลักสูตรพยาบาลศาสตร์ระดับวิชาชีพทุกสังกัดจำนวน 64 คน และประมวลการสอนวิชาการพยาบาลจิตเวชทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ 40 ฉบับ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบวิเคราะห์ประมวลการสอนแบบสัมภาษณ์และแบบสอบถาม จากนั้นนำมาวิเคราะห์โดยการแจกแจงความถี่ หาค่าร้อยละ คำนวณ หาค่ามัชฌิมเลขคณิต และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1. เนื้อหาการพยาบาลจิตเวชภาคทฤษฎี ประกอบด้วย แนวคิดทางจิตเวชศาสตร์ที่สัมพันธ์กับการพยาบาลจิตเวช แนวคิดและการปฏิบัติในการพยาบาลจิตเวช ซึ่งเป็นเนื้อหาเกี่ยวกับการส่งเสริมป้องกัน รักษาพยาบาลและฟื้นฟูสภาพจิต โดยสถาบันการศึกษาพยาบาลทุกแห่งจัดให้มีเนื้อหาเกี่ยวกับประวัติการพยาบาลจิตเวช การสร้างสัมพันธภาพเพื่อการรักษา การช่วยเหลือผู้ประสบภาวะวิกฤติทางอารมณ์ การปฏิบัติการพยาบาลผู้ป่วยจิตเวชในปัญหาเฉพาะด้าน จิตเวชชุมชน สำหรับภาคปฏิบัติพบว่า ส่วนมากมุ่งเน้นจัดประสบการณ์การเรียนรู้ด้านการรักษาพยาบาลมากกว่าการส่งเสริมป้องกัน และฟื้นฟูสภาพจิต และพบว่าทุกสถาบันไม่ได้กำหนดให้มีการฝึกทักษะด้านการส่งเสริมป้องกันการเกิดอาการทางจิตโดยการส่งต่อผู้ป่วย 2. การวางแผนการสอน 4 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนกำหนดวัตถุประสงค์การเรียนรู้ การกำหนดเนื้อหาวิชาตลอดจนวิธีการสอน การวัดและประเมินผลและการจัดทำประมวลการสอนรายวิชา ซึ่งสามารถจำแนกการวางแผนเป็น 3 ลักษณะใหญ่ๆ คือ ลักษณะการวางแผนที่อาจารย์มีอิสระในการวางแผนโดยมีอาจารย์ประจำและไม่มีอาจารย์ประจำ และลักษณะการวางแผนที่มีศูนย์กลางในการจัดการเรียนการสอน ผู้สอนทุกคนมีส่วนร่วมในการวางแผนการสอนทั้งระยะยาวและระยะสั้นโดยอาศัยข้อมูลจากความก้าวหน้าทางวิชาการ และสภาพปัญหาในปัจจุบัน และกำหนดจุดมุ่งหมายโดยคำนึงถึงปรัชญา จุดมุ่งหมายของหลักสูตร และผู้สอนเป็นส่วนใหญ่ 3. วิธีการสอนที่ใช้มากในการเรียนการสอนภาคทฤษฎี ได้แก่ การบรรยายร่วมกับการอภิปราย โดยใช้เครื่องฉายข้ามศีรษะ และกรณีตัวอย่าง ส่วนประสบการณ์การเรียนรู้ในภาคปฏิบัติที่ใช้มาก ได้แก่ การศึกษาผู้ป่วยเฉพาะรายการประชุมปรึกษาหารือก่อนและหลังปฏิบัติงาน การบันทึกการสนทนา การทำกลุ่มกิจกรรม มีสถาบันการศึกษาพยาบาลเพียงจำนวนน้อยที่จัดประสบการณ์การเรียนรู้ในการให้ความรู้ด้านสุขภาพจิต 4. การวัดและประเมินผลภาคทฤษฎี ส่วนใหญ่เน้นที่การเรียนรู้ด้านพุทธิโดยใช้แบบสอบ สำหรับภาคปฏิบัติส่วนใหญ่เน้นที่การเรียนรู้ด้านพุทธิ จิตตะ และทักษะ โดยใช้แบบสังเกต แบบฟอร์มการประเมิน และแบบสอบ ส่วนใหญ่ผู้สอนทำหน้าที่ในการประเมิน ซึ่งมีทั้งการประเมินความก้าวหน้าและรวมสรุป สำหรับการให้แต้มระดับคะแนน ใช้วิธีการอิงเกณฑ์และอิงกลุ่มรวมกัน 5. ห้องเรียนที่ใช้มีความเหมาะสมทั้งด้านเสียง แสงสว่าง การถ่ายเทอากาศ และขนาดของห้อง ทุกสถาบันใช้โรงพยาบาลจิตเวช เป็นสถานที่ฝึกปฏิบัติงาน 6. ด้านสถานภาพของผู้สอน พบว่า 6.1 ผู้สอนส่วนใหญ่ (ร้อยละ 27.87) มีอายุระหว่าง 31-35 ปีและส่วนใหญ่ (ร้อยละ 44.26) ทำงานในสังกัดทบวงมหาวิทยาลัย 6.2 ผู้สอนร้อยละ 52.46 มีวุฒิการศึกษาสูงสุดอยู่ในระดับปริญญาโทโดยส่วนใหญ่เป็นสาขาจิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว มีเพียงจำนวนน้อยที่จบจากสาขาการพยาบาลจิตเวชโดยตรง 6.3 ผู้สอนร้อยละ 32.76 มีประสบการณ์ทำงาน 4-6 ปี และส่วนใหญ่ไม่เคยมีประสบการณ์ด้านการพยาบาลจิตเวชในคลินิคมาก่อน 6.4 ผู้สอนส่วนใหญ่ (ร้อยละ 90.16) มีโอกาสได้รับความรู้ด้านจิตเวชศาสตร์และการพยาบาลจิตเวชเพิ่มเติม โดยร้อยละ 40 ได้รับจากการศึกษาดูงานและประชุมต่างๆ 6.5 ผู้สอนร้อยละ 93.44 มีความรู้สึกพึงพอใจในการปฏิบัติงาน 7. ในการศึกษาปัญหาในการจัดการเรียนการสอน พบว่า องค์ประกอบทั้ง 7 มีปริมาณปัญหาอยู่ในระดับค่อนข้างน้อย จากผลการวิจัยที่กล่าวมา ผู้วิจัยได้เสนอแนะการพัฒนาการเรียนการสอนการพยาบาลจิตเวช ทั้งในระดับสถาบันการศึกษาพยาบาลหรือองค์กรระดับสูงกว่าสถาบัน และระดับตัวผู้สอนเอง