คาร์ล ปอปเปอร์ กับการแก้ปัญหาความขัดแย้งระหว่างเจตจำนงเสรี กับลัทธิเหตุวิสัย

Abstract

จุดมุ่งหมายในการวิจัยครั้งนี้เพื่อศึกษาว่าในทัศนะของ คาร์ล ปอปเปอร์ ความคิดเรื่องเจตจำนงเสรีขัดแย้งกับลัทธิเหตุวิสัยอย่างไร ปอปเปอร์ เสนอวิธีแก้ปัญหาความขัดแย้งนี้อย่างไร จากข้อเสนอของเขานั้นเขาสามารถแก้ปัญหานี้ได้หรือไม่ ผลของการวิจัยทำให้ทราบว่าในทัศนะของปอปเปอร์ ลัทธิเหตุวิสัยที่ขัดแย้งกับเจตจำนงเสรีหรือเสรีภาพของมนุษย์นั้น คือ ลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพเท่านั้น ลัทธินี้มีคำสอนที่แสดงถึงความแน่นอน เป็นระบบตายตัว สามารถทดสอบความผิดของมันได้ แต่ลัทธิเหตุวิสัยที่นักปรัชญา หรือนักจิตวิทยาส่วนใหญ่ นำมาถกเถียงกันนั้น ปอปเปอร์ถือเป็นคำสอนที่คลุมเครือมากจนไม่สามารถจะทดสอบความผิดของมันได้ และยังเข้ากันได้กับลัทธิอเหตุวิสัยทางกายภาพ ที่ถือว่าขัดแย้งกันอย่างสิ้นเชิงกับลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพอีกด้วย ปอปเปอร์ เรียกลัทธิเหตุวิสัยแบบนี้ว่า ลัทธิเหตุวิสัยทางปรัชญา หรือ ทางจิตวิทยา และเสนอว่าไม่ความนำมากถกเถียงกัน เมื่อพูดถึงความขัดแย้งระหว่างลัทธิเหตุวิสัยกับเจตจำนงเสรี หรือเสรีภาพของมนุษย์ ปัญหาที่ต้องนำมาพิจารณาก็คือปัญหาของลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพเท่านั้น อย่างไรก็ตาม ปอปเปอร์ กล่าวว่า ลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพองก็อธิบายเหตุการณ์ต่างๆ ได้ในบางระดับเท่านั้น เหตุการณ์บางอย่างลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพไม่อาจจะอธิบายให้เป็นที่น่าพอใจได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการตัดสินใจด้วยการพิจารณาไตร่ตรอง หรือการกระทำที่มีเหตุผลของมนุษย์ การอธิบายพฤติกรรมเหล่านี้ของมนุษย์ ปอปเปอร์ อาศัยทฤษฎีวิวัฒนาการเป็นหลัก โดนเน้นว่า มนุษย์พัฒนาวิธีแก้ปัญหาของตนมาเรื่อยๆ จนทำให้การแก้ปัญหาของมนุษย์แตกต่างไปจากสัตว์ สิ่งสำคัญที่ทำให้การแก้ปัญหาของมนุษย์ต่างจากสัตว์ คือ ความสามารถในการใช้ภาษาในเชิงบรรยายและภาษาเชิงอ้างเหตุผล ซึ่งทำให้มนุษย์ก้าวหน้าไปกว่าสัตว์อย่างรวดเร็ว มนุษย์สามารถจะพิจารณาไตรตรองให้รอบคอบก่อนตัดสินใจกระทำพฤติกรรมใดๆลงไป การกระทำที่เกิดจากการไตร่ตรองอย่างรอบคอบ ถือว่า เป็นการกระทำที่มีเหตุผลและการใช้เหตุผลเช่นนี้ ก็คือการใช้เสรีภาพในการเลือกกระทำพฤติกรรมต่างๆ นั่นเอง เสรีภาพในแง่นี้จึงเป็นเสรีภาพที่มีขอบเขต คืออยู่ในขอบเขตของความสมเหตุสมผล และความเป็นจริง จากการวิจัยนี้พอสรุปได้ว่า ปอปเปอร์ แก้ปัญหาความขัดแย้งระหว่างลัทธิเหตุวิสัยกับเจตจำนงเสรี โดยชี้ให้เห็นว่า ลัทธิเหตุวิสัยทางกายภาพใช้อธิบายเรื่องเสรีภาพของมนุษย์ไม่ได้ การกระทำที่เป็นไปตามเสรีภาพของมนุษย์นั้นต้องอธิบายโดยอาศัยทฤษฎีวิวัฒนาการ แต่ลัทธิเหตุวิสัยก็ยังเป็นสิ่งที่ใช้ได้ในบางระดับ ฉะนั้นเสรีภาพของมนุษย์จึงเป็นสิ่งที่มีอยู่จริง มนุษย์สามารถกระทำพฤติกรรมต่างๆ ได้ด้วยเหตุผลของตนเอง จากการอธิบายแบบนี้เราอาจจะกล่าวได้ว่า ปอปเปอร์ สามารถแก้ปัญหาได้จริง ข้อเสนอแนะในการวิจัยต่อจากนี้คือ อาจจะศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างทฤษฏีความรู้ กับทฤษฎีวิวัฒนาการของปอปเปอร์ ถ้าเราเข้าใจทฤษฎีทั้งสองนี้ของเขาอย่างดีแล้ว จะทำให้เราเข้าใจทัศนะของเขาเกี่ยวกับโลก ชีวิต และมนุษย์ ความเข้าใจในเรื่องเหล่านี้ก็คือความเข้าใจในระบบปรัชญาของเขาทั้งระบบนั่นเอง