การเมืองในการให้สินเชื่อการเกษตรของรัฐบาล พ.ศ. 2509-2524 (ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร)

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาถึงผลความพยายามของรัฐบาลในการช่วยเหลือเกษตรกรทางหนึ่ง คือความพยายามในการช่วยเหลือเกษตรกรในรูปการให้สินเชื่อการเกษตร โดยจัดตั้งสถาบันทางการเงิน ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) ขึ้น เพื่อให้ความช่วยเหลือทางการเงิน เพื่อส่งเสริมอาชีพ หรือการดำเนินงานของเกษตรกร กลุ่มเกษตรกร สหกรณ์การเกษตร ซึ่งกฎหมายรองรับให้เป็นนิติบุคคล และมีวัตถุประสงค์ดำเนินการทางธุรกิจ เพื่อประโยชน์ในการประกอบอาชีพเกษตรกร หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งเป็นการช่วยลดปัญหาความยากจน และเพิ่มรายได้ทางการเกษตร นั่นเอง โดยกำหนดช่วงเวลาของการศึกษาอยู่ในระหว่างพ.ศ. 2509-2524 ซึ่งเป็นปีเริ่มต้นการจัดตั้งสถาบัน ธ.ก.ส. จนถึงปีดำเนินการปัจจุบัน สิ่งมุ่งหมายที่นำมาอธิบายในวิทยานิพนธ์ฉบับนี้คือ การที่รัฐบาลกำหนดนโยบายในการช่วยเหลือเกษตรกรไว้อย่างคลุมเครือไม่แน่ชัด เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้กลไกต่างๆหรือหน่วยงานที่รัฐบาลสร้างขึ้นไม่สามารถที่จะสนองนโยบายของรัฐอย่างได้ผลสมบูรณ์ โดยเฉพาะงานด้านสินเชื่อการเกษตร ซึ่งดำเนินการโดยสถาบัน ธ.ก.ส. นั้น เป็นงานที่ต้องการชี้นำนโยบายที่แน่นอน และเด่นชัดในทุกขั้นตอน ตั้งแต่ปริมาณสินเชื่อการเกษตร การกำหนดกลุ่ม หรือระดับของเกษตรกรที่รัฐประสงค์จะช่วยเหลือให้บริการสินเชื่อการเกษตร การประกาศเขตหรือพื้นที่ดำเนินการ และพืชผลทางการเกษตร เป้าหมายสำหรับส่วนสำคัญในการศึกษาคือ การประเมินผลสำเร็จของรัฐบาล ในการช่วยลดปัญหาความยากจนของเกษตรกรและเพิ่มรายได้ทางการเกษตร ตลอดจนช่วยเหลือทางการเงินแก่เกษตรกรทุกระดับอย่างกว้างขวางและทั่วถึง โดยกำหนดมาตรการช่วยเหลือเกษตรกรของรัฐบาล โดยผ่านทางธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) ทั้งนี้ ในการพิจารณาจะได้ศึกษาถึงรายละเอียดเกี่ยวกับลักษณะปัญหาของเกษตรกรไทยและการจัดตั้ง ธ.ก.ส. ขึ้น เพื่อเป็นมาตรการหนึ่งในการช่วยเหลือเกษตรกร ขอบเขตการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตร และการบริหารงานสินเชื่อ ตลอดจนผลการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรของ ธ.ก.ส. เพื่อสนองนโยบายของรัฐบาลในการช่วยเหลือเกษตรกร โดยกำหนดศึกษาจากนโยบายของรัฐบาลกับวัตถุประสงค์ขององค์กร ธ.ก.ส. ในการบริการสินเชื่อสำหรับเกษตรกรในเขตก้าวหน้า หรือค่อนข้างก้าวหน้า และเขตยากจน ตลอดจนศึกษารายละเอียด ข้อจำกัดปัญหา อุปสรรค รวมทั้งการคาดการณ์ถึงแนวโน้มการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรของ ธ.ก.ส. และเสนอแนะแนวทางแก้ไขปัญหาเบื้องต้นในการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรของ ธ.ก.ส. ในอนาคต ผลการศึกษาวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ พบว่า ขอบเขตการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรและการบริหารงานสินเชื่อของ ธ.ก.ส. ไม่สามารถสนองนโยบายของรัฐบาลในการช่วยเหลือเกษตรกรได้อย่างกว้างขวาง และทั่วถึงทุกระดับ ทั้งนี้เป็นผลเนื่องมาจากข้อจำกัด และปัญหาอุปสรรค ทั้งปัญหาความไม่แน่ชัดในการกำหนดนโยบายของรัฐบาลเองและปัญหาระดับองค์การของ ธ.ก.ส. ตลอดจนปัญหาซึ่งอยู่นอกเหนือขอบเขตความสามารถของ ธ.ก.ส. ที่จะพิจารณาแก้ไขปรับปรุง หรือเตรียมการล่วงหน้าได้ ซึ่งเป็นผลให้ ธ.ก.ส. ไม่สามารถที่จะให้ความช่วยเหลือเกษตรกรได้อย่างทั่วถึงทุกระดับ ตามนโยบายของรัฐบาล แต่ให้บริการสินเชื่อการเกษตรจำกัดขอบเขตเฉพาะเกษตรกรที่อยู่ในเขตก้าวหน้า หรือค่อนข้างก้าวหน้ามากกว่าเกษตรกรในเขตยากจน นอกจากปัญหาอุปสรรคดังกล่าวแล้ว แนวความคิดของ ธ.ก.ส. ในการบริหารงานสินเชื่อการเกษตรที่ผ่านมาในอดีตยังเป็นปัจจัยหนึ่งที่มีส่วนส่งเสริมให้ ธ.ก.ส. พัฒนาบทบาทในการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรในทิศทางที่ไม่สอดคล้องกับนโยบายการให้บริการสินเชื่อการเกษตรของรัฐบาล และปัจจัยนี้ยังมีผลต่อเนื่องในการมีส่วนกำหนดแนวโน้มการพัฒนาบทบาทของ ธ.ก.ส. ให้เป็นไปทำนองเดียวกับสถาบันการเงินในรูปธนาคารทั่วไปด้วย ด้วยเหตุนี้ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ จึงได้เสนอทางเลือกให้ ธ.ก.ส.พิจารณาดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรโดยคำนึงถึงความสามารถในการชำระหนี้จากอาชีพการเกษตร แทนที่จะคำนึงถึงความมั่นคงหรือหลักทรัพย์ หรือฐานะของเกษตรกรในการชำระหนี้คืน และได้เสนอลู่ทางเตรียมการหรือปรับปรุงปัจจัยเบื้องต้นบางประการในการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตรตลอดจนคาดการณ์ถึงปัญหาอุปสรรคซึ่งอาจเกิดขึ้นในการดำเนินงานสินเชื่อการเกษตร ตามแนวทางที่เสนอเพื่อทำให้ ธ.ก.ส. สามารถสนองนโยบายของรัฐบาลในการช่วยเหลือเกษตรกรได้อย่างแท้จริง นั่นแสดงถึงผลสำเร็จของรัฐบาลในการกำหนดมาตรการช่วยเหลือเกษตรโดยผ่าน ธ.ก.ส. และสะท้อนให้เห็นถึงการมีส่วนร่วมของ ธ.ก.ส. ในการพัฒนาการเกษตรของประเทศมากยิ่งขึ้น