แนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่เกษตรกรรม เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษาความสำคัญ การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินและพื้นที่เกษตรกรรมในเขตหนองจอก 2) ปัจจัยที่มีผลต่อการคงอยู่และสูญเสียพื้นที่เกษตรกรรม 3) การศึกษานโยบาย แผนและโครงการในภาครัฐและเอกชนที่มีผลกระทบต่อพื้นที่เกษตรกรรมในเขตหนองจอก รวมทั้ง 4) ข้อกำหนดที่เกี่ยวกับพื้นที่เกษตรกรรมในผังเมืองรวมกรุงเทพมหานครและพื้นที่โดยรอบ และ 5) เสนอแนะแนวทางในการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่เกษตรกรรมของเขตหนองจอก โดยเน้นมาตรการด้านผังเมืองและสิ่งแวดล้อม วิธีที่ใช้ในการศึกษาคือ การศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลในด้านทุติยภูมิ การสำรวจภาคสนาม และการสัมภาษณ์เชิงลึก โดยเลือกสัมภาษณ์บุคคลสำคัญ (Key informants) ผลการศึกษาพบว่า เขตหนองจอกมีสภาพพื้นที่เหมาะสมต่อการทำเกษตรกรรม ทั้งในด้านกายภาพ เศรษฐกิจและสังคม นอกจากนี้ การมีเครือข่ายลำคลองที่หนาแน่น ส่งผลให้เขตหนองจอกมีความเหมาะสมในการรองรับน้ำและระบายน้ำ จากการศึกษาทำให้ทราบถึงความสำคัญที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์พื้นที่เกษตรกรรมในเขตหนองจอก โดยจำแนกออกเป็นด้านกายภาพคือ เป็นพื้นที่ลุ่มต่ำที่รองรับน้ำหลาก ป้องกันปัญหาน้ำท่วมกรุงเทพมหานคร ด้านเศรษฐกิจคือ เป็นแหล่งผลิตข้าวที่สำคัญของกรุงเทพมหานคร แต่จากการศึกษาการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินและพื้นที่เกษตรกรรมพบว่า พื้นที่เกษตรกรรมมีขนาดลดลงเกือบทุกประเภทยกเว้นพื้นที่นาข้าวและไม้ดอกไม้ประดับ โดยปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการคงอยู่ของพื้นที่เกษตรกรรมคือ ตลาดและราคาผลผลิต แต่ปัจจัยดังกล่าวไม่สามารถต้านทานแรงบุกจากการพัฒนาเมือง ปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการสูญเสียพื้นที่เกษตรกรรม ได้แก่ การพัฒนาถนนและการพัฒนาที่อยู่อาศัย เนื่องจากข้อจำกัดด้านกรรมสิทธิ์ที่ดินที่ส่วนใหญ่เป็นที่เช่า และผลการวิเคราะห์แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงพื้นที่เกษตรกรรมพบว่า พื้นที่เกษตรกรรมมีแนวโน้มลดลงโดยเฉพาะบริเวณริมถนนสายสำคัญ ซึ่งถูกแทนที่ด้วยพื้นที่อยู่อาศัย อย่างไรก็ตามพื้นที่ศึกษายังมีการเปลี่ยนแปลงพื้นที่เกษตรกรรมไม่มากนัก และยังคงมีศักยภาพรวมทั้งสภาพแวดล้อมที่มีข้อได้เปรียบทางกายภาพซึ่งเหมาะสมต่อการทำเกษตรกรรม พื้นที่ที่เหมาะสมต่อการทำเกษตรกรรม การอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่เกษตรกรรม ได้กำหนดเป็นวิสัยทัศน์การพัฒนา ให้สอดคล้องกับบทบาทและความสำคัญของพื้นที่เกษตรกรรม และเสนอแนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาพร้อมด้วยนโยบายและยุทธศาสตร์ พร้อมทั้งเสนอแนะแนวทางการใช้ประโยชน์ที่ดินของเขตหนองจอกให้เหมาะสมกับศักยภาพของพื้นที่ ได้แก่ การขยายพื้นที่อนุรักษ์ชนบทและเกษตรกรรม นอกจากนี้ เสนอให้เพิ่มประเภทการใช้ประโยชน์ที่ดินในการจัดทำผังเมืองรวม คือ ประเภทพื้นที่เกษตรกรรมแบบพิเศษ ที่กำหนดให้เหมาะสมกับสมรรถนะของดินและพื้นที่ลุ่มต่ำ ซึ่งส่งเสริมให้เกิดการอนุรักษ์พื้นที่เกษตรกรรมให้ดำรงอยู่ได้ต่อไป