วิเคราะห์บทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาบทละครประวัติศาสตร์ ของ หลวงวิจิตรวาทการเพื่อให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมกับสังคม กล่าวคือ สังคมในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามมีอิทธิพลต่อบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ และบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ มีอิทธิพลต่อสังคมสมัยนั้น เนื้อหาในวิทยานิพนธ์แบ่งเป็น 7 บาท บทที่หนึ่งเป็นบทนำ กล่าวถึงความเป็นมาของปัญหา บทที่สอง ว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมกับสังคม ซึ่งต่างก็มีอิทธิพลต่อกันและกัน บทที่สาม กล่าวถึงสภาพสังคมในสมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม ซึ่งแบ่งเป็น 2 ช่วง คือ ช่วงที่ 1 พ.ศ. 2481 – 2487 เป็นยุคแห่งการสร้างชาติให้เป็นมหาอำนาจ มีการปฏิวัติวัฒนธรรมใหม่ และมีนโยบายในการปกครองโดยใช้ “ลัทธิชาตินิยม” ช่วงที่ 2 พ.ศ. 2490 – พ.ศ. 2500 เป็นยุคที่ลัทธิคอมมิวนิสต์กำลังก่อตัวขึ้นในประเทศไทย รัฐบาลจึงมีนโยบายที่จะต่อต้านและปราบปรามลัทธิคอมมิวนิสต์โดยใช้ “ลัทธิชาตินิยม” อีกครั้งหนึ่ง นอกจากนั้นยังได้กล่าวถึงบทบาทของหลวงวิจิตรวาทการในฐานะที่เป็นนักการเมือง นักประวัติศาสตร์และนักประพันธ์ บทที่สี่ เน้นให้เห็นสภาพสังคมในสมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม ที่มีอิทธิพลต่อบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ กล่าวคือ ในช่วงแรกซึ่งเป็นยุคแห่งการสร้างชาติให้เป็นมหาอำนาจ รัฐบาลพยายามปลูกฝังความคิดเกี่ยวกับลัทธิชาตินิยมให้แก่ประชาชนทุกวิถีทาง หลวงวิจิตรวาทการ ในฐานะที่เป็นอธิบดีกรมศิลปากร ได้รับมอบหมายให้ปลูกต้นรักชาติขึ้นที่กรมศิลปากร จึงแต่งบทละครประวัติศาสตร์ ซึ่งล้วนมีแนวคิดสำคัญในการปลุกใจให้รักชาติทั้งสิ้น ส่วนสภาพสังคมในช่วงที่ 2 เป็นยุคแห่งการต่อต้านและปราบปรามลัทธิคอมมิวนิสต์ บทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการจึงกลับมาพร้อมกับ “ลัทธิชาตินิยม” อีกครั้งหนึ่ง เพื่อเป็นเครื่องมือของรัฐบาลในการต่อต้านคอมมิวนิสต์ นอกจากนั้นยังได้กล่าวถึง บทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ กับการสะท้อนภาพสังคมบางเสี้ยวในสมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม บทที่ห้า เป็นการวิเคราะห์บทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ ในด้านประเภทของบทละคร แก่นเรื่อง โครงเรื่อง ตัวละคร บทสนทนา ฉาก และกลวิธีในการแต่งที่ทำให้ประชาชนคนดูส่วนใหญ่สนุกสนานเพลิดเพลิน เกิดอารมณ์สะเทือนใจ ในขณะเดียวกันก็ซึมซับ เอาความคิดเกี่ยวกับลัทธิชาตินิยมเข้าไปด้วย พร้อมกันนั้นก็กล่าวถึงลักษณะเด่นของบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ ซึ่งเป็นที่นิยมของประชาชนในยุคสมัยหนึ่ง ส่วนบทที่หก ว่าด้วยอิทธิพลของบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการที่มีต่อคนในสังคมสมัยนั้นและสืบต่อมาจนถึงสังคมสมัยปัจจุบัน (2523) ซึ่งแบ่งเป็น 2 ลักษณะ ได้แก่ อิทธิพลโดยตรง คือ แนวความคิดสำคัญที่ปลุกใจให้รักชาติ มีอิทธิพลต่อคนในสังคมในช่วงที่หลวงวิจิตรวาทการเป็นอธิบดีกรมศิลปากร ก่อนสงครามโลกครั้งที่สองเท่านั้น หลังสงครามโลกครั้งที่สอง บทละครไม่เป็นที่นิยมและไม่สามารถปลุกใจได้เหมือนในยุคแรก นอกจากนั้นเนื้อเรื่องในบทละครยังมีผลทำให้ประชาชนส่วนใหญ่เข้าใจประวัติศาสตร์ของชาติไทยตามประวัติศาสตร์ชาตินิยมของหลวงวิจิตรวาทการ ส่วนอิทธิพลโดยอ้อม คือ เพลงปลุกใจ และสำนวนต่าง ๆ ในบทละคร ซึ่งนอกจากจะมีอิทธิพลต่อคนในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามแล้ว ในยุคต่อมาจนถึงปัจจุบันก็ยังมีการเปิดเพลงปลุกใจของหลวงวิจิตรวาทการอยู่เสมอ ๆ โดยเฉพาะในช่วงที่บ้านเมืองอยู่ในภาวะคับขัน ส่วนสำนวนต่าง ๆ ในบทละครที่คนจำได้และพูดติดปากมาจนถึงปัจจุบันก็มีไม่น้อย นอกจากนั้นบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการยังมีอิทธิพลต่อแนวความคิดในการทำละครอิงประวัติศาสตร์ในยุคต่อมา บทสุดท้าย เป็นผลสรุปของการวิจัย สรุปได้ว่าสภาพสังคมในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม มีอิทธิพลต่อบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ ทั้งในด้านเป็นแรงผลักดันให้เกิดบทละคร ใช้บทละครนี้เป็นเครื่องมือของรัฐบาลในการปลูกฝังความคิดเกี่ยวกับ “ลัทธิชาตินิยม” สู่มวลชน อีกทั้งส่งเสริมบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการให้เฟื่องฟูขึ้น ในขณะเดียวกันบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการก็มีอิทธิพลต่อคนในสังคมสมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม และสืบต่อมาจนถึงปัจจุบันแต่เป็นอิทธิพลโดยอ้อมมากกว่าโดยตรง การศึกษาบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการจึงแสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมกับสังคมที่มีอิทธิพลต่อกันและกันได้อย่างเด่นชัด