การศึกษาในสังคมไทย พ.ศ. 2411-พ.ศ. 2475

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาปัญหาสำคัญสองประเด็น ประเด็นแรก คือ ระบบการศึกษาแบบสมัยใหม่ที่รัฐจัดการขึ้นในช่วง พ.ศ.2411 – 2475 โดยพิจารณาถึงพัฒนาการของกระบวนการทางการศึกษา ได้แก่ แนวความคิด รูปแบบและการจัดการ ประเด็นที่สอง เป็นความพยายาม ศึกษาถึงผลกระทบของระบบการศึกษาแบบใหม่ที่มีผลต่อโครงสร้างสังคมไทย โดยเฉพาะเป็นปัจจัยที่มีส่วนผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 โดยที่ผู้นำรัฐไม่สามารถควบคุมได้ แนวความคิดที่ใช้ในการศึกษาปัญหาดังกล่าวนี้ ตั้งอยู่บนพื้นฐานความคิดที่ว่า การศึกษาไม่ว่าสังคมใดก็ตาม ย่อมมีบทบาทและหน้าที่สำคัญในการฝึกหัดพลเมืองในสังคมนั้น ให้มีความรู้ในการดำเนินชีวิตตามอุดมการณ์ความเชื่อทางสังคมยุคนั้น สำหรับสังคมไทยก็เช่นกัน(ในช่วงเวลาดังกล่าวเป็นสมัยที่สังคมไทยต้องเผชิญหน้ากับการขยายตัวของอิทธิพลจักรวรรดินิยมชาติตะวันตก ผู้นำรัฐในสมัยรัชกาลที่ 5 จึงต้องดำเนินการปฏิรูประบบบริหารราชการ เพื่อรวมศูนย์อำนาจทางการเมือง สร้างอำนาจรัฐชาติขึ้น เป็นเหตุให้มีการนำเอาระบบการศึกษาแบบใหม่เข้ามาใช้แทนที่ระบบการศึกษาแบบเก่าที่มีอยู่ในสังคม) การศึกษาแบบใหม่ที่รัฐจัดการขึ้นนี้ มีโครงสร้างการศึกษาที่เป็นการวางเป้าหมายทางการศึกษา เพื่อถ่ายทอดความสำนึกทางชนชาติ และสร้างใหม่นี้ มีบทบาทในการสร้างบุคลากรป้อนระบบราชการอย่างได้ผล ในขณะที่นโยบายการจัดการศึกษาของรัฐไม่ได้ให้ความสนใจต่อการศึกษาวิชาชีพเลย ทั้งที่การศึกษาในสายนี้จะมีบทบาทอย่างมากในการพัฒนาเศรษฐกิจพื้นฐานของรัฐ แต่เนื่องจากเวลานั้นระบบราชการแบบใหม่ขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็วมีการรับข้าราชการเข้าไปเป็นจำนวนมาก ก่อให้เกิดการขยายตัวของชนชั้นข้าราชการรุ่นใหม่ ที่มีอุดมการณ์ทางสังคมไปไกลเกินกว่าที่ผู้นำรัฐจะควบคุมไว้ได้ จนกระทั่งผู้นำรัฐต้องหาทางสกัดกั้นสภาวการณ์เช่นนี้ แต่ก็ไม่ทันการ เมื่อประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหาทางสังคมและสภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ ปัจจัยเหล่านี้จึงเป็นสาเหตุผลักดันให้เกิดความขัดแย้งระหว่างกลุ่มข้าราชการรุ่นใหม่กับอำนาจรัฐ จนกระทั่ง พ.ศ.2475 กลุ่มข้าราชการรุ่นใหม่ อันประกอบด้วยข้าราชการพลเรือน และข้าราชการทหาร ซึ่งได้กลายเป็นกลุ่มอำนาจทางการเมืองที่สำคัญได้ร่วมกันยึดอำนาจทำการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองสมบูรณาญาสิทธิราชย์และสร้างพัฒนาการทางการเมืองแบบใหม่ขึ้นในสังคมไทย