การตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด

Abstract

ข้าวโพดเป็นพืชที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของไทยเป็นอันมาก ทั้งนี้เนื่องจากปริมาณการส่งข้าวโพดของไทยเพิ่มขึ้นทุกๆ10 ปี โดยที่การเพิ่มปริมาณการผลิตข้าวโพดในแต่ละปีนั้นส่วนใหญ่อาศัยเพียงการขยายเนื้อที่การผลิตเท่านั้น อย่างไรก็ตามในปัจจุบันนี้พื้นที่เพาะปลูกข้าวโพดค่อนข้างมีจำกัด จึงก่อให้เกิดปัญหาต่อระบบการผลิตและการตลาดข้าวโพดของไทย ดังนี้จึงได้มีการพิจารณาหาทางแก้ไขปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นโดยมุ่งเน้นไปในทางการเพิ่มผลิตภาพการผลิตข้าวโพด ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับการนำเอาปัจจัยและเทคโนโลยีแผนใหม่ในการผลิตของเกษตรกรเข้ามาใช้ อันได้แก่ การใช้ปุ๋ยเคมี การใช้ยาปราบแมลงศัตรูพืช และการใช้เมล็ดพันธุ์ใหม่ เป็นต้น ซึ่งภายใต้ข้อจำกัดทางด้านเศรษฐกิจของเกษตรกรและความไม่แน่นอนของการผลิตทางการเกษตร อาจกล่าวได้ว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดใหม่จะเป็นปัจจัยทางเทคโนโลยีแผนใหม่เพียงปัจจัยเดียวที่เกษตรกรสามารถยอมรับและนำไปใช้ในการผลิต ทั้งนี้เพราะการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดพันธุ์ใหม่ หรือเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงในการผลิตไม่ทำให้เกษตรกรต้องลงทุนเพิ่มในการผลิตมากนัก และยังสามารถช่วยลดผลกระทบอันเนื่องมากจากภัยธรรมชาติและโรคระบาดอีกด้วย โดยจะยังให้มีการเพิ่มผลผลิตข้าวโพดให้สูงขึ้นภายใต้ข้อจำกัดทางด้านพื้นที่เพาะปลูกที่มีอยู่ ดังนั้นเมื่อเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดมีความสำคัญเช่นนี้จึงน่าจะให้ความสนใจศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการผลิตและการตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง เพื่อประโยชน์ในอันที่จะทำให้ปัจจัยการผลิตในด้านเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงเข้าไปมีส่วนในการผลิตของเกษตรกรมากยิ่งขึ้น และมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาการเกษตรกรรมของประเทศในอนาคตด้วย สำหรับวัตถุประสงค์สำคัญในการศึกษาเกี่ยวกับตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด มีความประสงค์เพื่อศึกษาถึงลักษณะทางเศรษฐกิจโดยทั่วไปของเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ( Corn seed ) ศึกษาส่วนแบ่งตลาดเมล็ดข้าวโพด ( Corn seed ) ศึกษาถึงการส่งเสริมการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงและศึกษาถึงปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความต้องการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดจากธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ทั้งนี้โดยมีความมุ่งหวังเพื่อประโยชน์ในการใช้เป็นแนวทางสำหรับทางราชการในการพิจารณากำหนดนโยบายและมาตรการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดและเพื่อใช้เป็นแนวทางในการกำหนดนโยบายทางการตลาดเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ตลอดจนเป็นข้อมูลเบื้องต้นในการศึกษาวิจัยทางการตลาดเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดต่อไปในอนาคตอีกด้วย ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษานี้ส่วนใหญ่ได้มาจากการสัมภาษณ์เกษตรกรและร้านค้าต่างๆเป็นจำนวน 200 ตัวอย่าง และ 50 ตัวอย่างตามลำดับ โดยใช้แบบสอบถามในเขตจังหวัดที่มีพื้นที่การเพาะปลูกมาก 6 จังหวัด ได้แก่ สระบุรี ลพบุรี นครสวรรค์ เพชรบูรณ์ นครราชสีมา และเลย ซึ่งจะทำการแบ่งตัวอย่างของเกษตรกรและร้านค้าไปตามสัดส่วนพื้นที่การเพาะปลูกข้าวโพดของแต่ละจังหวัด เมื่อได้จำนวนตัวอย่างที่เก็บในแต่ละจังหวัดก็ทำการสุ่มตัวอย่างแบบไม่มีอคติอย่างง่าย จากสองอำเภอที่มีพื้นที่เพาะปลูกข้าวโพดมากเป็นอันดับหนึ่งและสองในจังหวัดนั้นๆ นอกจากนี้ยังได้ใช้ข้อมูลทุติยภูมิอีกบางส่วนที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาถึงบทบาทของข้าวโพดและเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ในการวิจัยนี้ได้ศึกษาถึงระบบการตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดประกอบด้วย ลักษณะของเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดและการผลิต ราคาจำหน่ายของเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ช่องทางการจำหน่ายและการส่งเสริมการจำหน่ายของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ตลอดจนตัวเกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพดที่เป็นกลุ่มเป้าหมายทางการตลาดของธุรกิจประเภทนี้ นอกจากนี้ยังศึกษาถึงส่วนแบ่งตลาดและปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นภายในการดำเนินธุรกิจของระบบการตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดด้วย ส่วนหนึ่งของข้อมูลที่ได้จากการศึกษาการตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดนั้นได้นำมาใช้ในการทดสอบสมมุติฐานที่ได้กำหนดไว้ 3 ประการ คือ 1. ธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงมีส่วนแบ่งตลาดน้อยกว่าธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดท้องถิ่น 2. วิธีการส่งเสริมการขายของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงที่นิยมมากที่สุดคือการให้สินเชื่อ 3. ความต้องการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดจากธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ขึ้นอยู่กับปัจจัยที่สำคัญ 2 ประการ คือ คุณภาพและราคาเปรียบเทียบ จากการศึกษาวิจัยครั้งนี้ปรากฏว่าข้อมูลที่ได้รับนั้น แสดงให้เห็นว่า สมมุติฐานทั้ง 3 ข้อนั้นเป็นจริง นอกจากนี้ผลการศึกษายังได้ทราบถึงลักษณะที่สำคัญต่างๆ ของการตลาดของธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงหลายประการด้วยกัน ซึ่งลักษณะต่างๆนั้นมีผลกระทบต่อประสิทธิภาพของระบบตลาดธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงทั้งในปัจจุบันและในอนาคต ควรแก่การพิจารณาหาทางพัฒนาปรับปรุงให้มีความเหมาะสมต่อสภาพความเป็นจริง ซึ่งมีสาระสำคัญของลักษณะทางการตลาดที่สำคัญและแนวทางต่างๆพอสรุปได้ดังนี้ 1. ลักษณะของเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดและการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงจะมีลักษณะที่ดีกว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดท้องถิ่น ทั้งในแง่ผลผลิตที่ได้รับสูงกว่า ต้านทานโรคราน้ำค้างได้ดี อัตราการงอกดีกว่า ต้นเตี้ยกว่าและทนความแห้งแล้งได้ดี แต่อุปทานเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของหน่วยงานราชการมีจำกัด และมีความยากลำบากในการซื้อ สำหรับเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของหน่วยราชการมีจำกัดและความยากลำบากในการซื้อ สำหรับเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของเอชนเพิ่งเริ่มการผลิตเพียง 1-2 ปี และปริมาณการผลิตจำกัด เอกชนมีความสนใจที่จะลงทุนในการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงน้อย เนื่องจากประสบปัญหาการแข่งขันจากหน่วยงานของรัฐบาลและเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดท้องถิ่น ซึ่งมีคุณภาพต่ำกว่าในขณะเดียวกันเกษตรกรมีความรู้สึกว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงนั้นราคาสูงมาก ดังนั้นเพื่อเป็นการแก้ไขสภาพการณ์ดังกล่าว ทางราชการควรเปลี่ยนบทบาทมุ่งเน้นไปในงานด้านการวิจัย ค้นคว้า ปรับปรุง และผลิตเมล็ดพันธุ์หลักให้มาก สำหรับการผลิตเมล็ดพันธุ์ขยายควรจำกัดให้น้อยลงเพื่อเปิดโอกาสให้ธุรกิจเอกชนเข้าดำเนินการผลิตแทนให้มากขึ้น ตลอดจนมีการให้คำแนะนำเกษตรกรให้ทราบถึงคุณประโยชน์ของการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงในการปลูกข้าวโพดที่มากกว่าเมล็ดพันธุ์ท้องถิ่น พร้อมกับการช่วยเหลือทางด้านการหาแหล่งเงินทุนในการผลิตข้าวโพดของเกษตรกร นอกจากนี้ทางราชการควรมีมาตรการเพิ่มเติมเพื่อเป็นการส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการลงทุนในเรื่องการผลิตและการดำเนินธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของเอกชนให้เพิ่มมากขึ้น โดยมอบหมายให้สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน และกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เป็นแกนกลางในการดำเนินการ 2. ช่องทางในการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ประกอบด้วยช่องทางที่สำคัญ 2 ช่องทาง ช่องทางแรกเริ่มจากบริษัทผู้ผลิตหรือผู้นำเข้าขายผ่านร้านค้าที่เป็นตัวแทนจำหน่าย ร้านค้าย่อยและเกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพด ส่วนช่องทางที่สองเริ่มจากบริษัทผ่านร้านค้าย่อยไปยังเกษตรกร จากการศึกษาพบว่าร้านค้าย่อยมีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างส่วนแบ่งทางการตลาดของธุรกิจนั้นๆ ดังนั้นบริษัทควรให้การสนับสนุนร้านค้าย่อยทางด้านต่างๆ อาทิเช่น ให้มีปริมาณสต็อคเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของร้านค้าที่พอเพียง มีการให้เครดิต ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับวิธีการปลูกข้าวโพดที่ถูกต้อง เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่ดี เพื่อนำไปเผยแพร่ต่อเกษตรกรอีกทอดหนึ่ง ตลอดจนข้อมูลที่จำเป็นที่เกี่ยวข้องกับนโยบายและวิธีการดำเนินงาน ตลอดจนเป้าหมายของบริษัทเป็นต้น 3. ราคาเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด สำหรับธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดนั้นสามารถแบ่งระดับราคาออกเป็น 2 ระดับ คือ ราคาเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดท้องถิ่นและราคาเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ซึ่งราคาจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง ยังแบ่งเป็นราคาเมล็ดพันธุ์ของธุรกิจเอกชนและของหน่วยงานราชการ ซึ่งราคาเมล็ดพันธุ์ของหน่วยธุรกิจเอกชนจะมีราคาสูงกว่าราคาจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ที่แท้จริงที่ผลิตโดยหน่วยงานงานของรัฐและสูงกว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดท้องถิ่นเกือบถึง 1 เท่าและ 4 เท่าตามลำดับ จึงทำให้เกิดผลกระทบต่อการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงของหน่วยธุรกิจเอกชนเป็นอันมาก ฉะนั้นจึงควรหาทางให้ความช่วยเหลือแก่ธุรกิจเอกชนที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริง โดยอาจจะมีการทบทวนนโยบายการตั้งราคาให้เหมาะสมสอดคล้องกับของเอกชน ซึ่งเท่ากับเป็นการลดต้นทุนในการผลิตโดยอ้อมของหน่วยธุรกิจเอกชนและทำให้ราคาขายของหน่วยธุรกิจเอกชนลดลงอยู่ในระดับที่เกษตรกรสามารถหาซื้อไปใช้ได้กว้างขวางเพิ่มขึ้น ขณะเดียวกันหน่วยธุรกิจเอกชนนั้นสามารถแสวงหาผลตอบแทนที่คุ้มค่าต่อการลงทุนผลิต นอกจากนี้ควรมีการพัฒนาความร่วมมือระหว่างหน่วยงานของรัฐและเอกชนในการแลกเปลี่ยนข่าวสารข้อมูลด้านต่างๆ เพื่อปรับปรุงระบบธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่แท้จริงให้มีประสิทธิภาพให้มากขึ้น 4. การส่งเสริมการจำหน่าย จากการศึกษาพบว่าในทางปฏิบัติแล้วหน่วยธุรกิจ เมล็ดพันธุ์ข้าวโพด มีการส่งเสริมการจำหน่ายหลายทาง เช่นการสาธิต การให้ความรู้ทางวิชา การโฆษณาผ่านสื่อมวลชนและการส่งเสริมการขาย สำหรับการส่งเสริมการขายนั้นแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะคือ การส่งเสริมการขายไปยังเกษตรกรผู้ใช้และการส่งเสริมการขายไปยังร้านค้า ซึ่งวิธีการส่งเสริมการขายไปยังเกษตรกรที่นิยมใช้มากที่สุดของหน่วยธุรกิจเอกชน ได้แก่ การแจกของแถม ส่วนการส่งเสริมการขายไปยังร้านค้าที่เป็นตัวแทนจำหน่ายหรือร้านค้าย่อยที่ซื้อจากบริษัทโดยตรงที่นิยมใช้มากที่สุด คือการให้สินเชื่อ 5. เกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพด จากการศึกษาพบว่าเกษตรกรส่วนใหญ่มีระดับการศึกษาต่ำ ฐานะเศรษฐกิจภายในครอบครัวยากจน และส่วนใหญ่เกษตรกรไม่มีโอกาสสิทธิหรือหลักประกันในการกู้ยืมสถาบันการเงินในระบบที่มีอัตราดอกเบี้ยต่ำได้ ด้วยลักษณะของเกษตรกรดังกล่าวข้างต้นทำให้การยอมรับและการใช้ปัจจัยใหม่ๆ เช่นการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่ดี วิธีการปลูกที่ถูกต้อง การปราบศัตรูพืชและอื่นๆของเกษตรกรมีจำกัด และต้องได้รับการพิจารณาช่วยเหลือในหลายๆด้าน เช่นแหล่งสินเชื่อควรขยายสินเชื่อการเกษตรให้มากขึ้น รวมทั้งเร่งรัดการออกเอกสารสิทธิให้มากขึ้นเพื่อจะได้นำไปเป็นหลักประกันในการขอรับสินเชื่อจากสถาบันการเงินในระบบที่มีอัตราดอกเบี้ยต่ำ และควรสนับสนุนให้ธุรกิจประกันภัยของเอกชนจัดทำโครงการในการประกันการผลิตข้าวโพดเพื่อลดความเสี่ยงของเกษตรกรโดยทางราชการให้การสนับสนุนและอำนวยประโยชน์บางอย่างให้แก่บริษัทประกันภัยเป็นการตอบแทน