ความคิดเห็นของอาสาสมัครสาธารณสุข ต่อกิจกรรมสำคัญของระบบสุขภาพชุมชนในจังหวัดนครราชสีมา

Abstract

ความเป็นมา สาธารณสุขมูลฐานเป็นกลยุทธ์ในการดำเนินงานมามากกว่า 20 ปี เพื่อให้ประชาชนมีสุขภาพดีถ้วนหน้า ปัจจุบัน ปี 2545 มีนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าโดยให้จัดตั้งศูนย์สุขภาพชุมชนขึ้นเพื่อให้บริการสุขภาพที่ใกล้บ้านใกล้ใจประชาชน อสม.ผู้นำประชาชนกลุ่มหนึ่งมีความคิดเห็นอย่างไรต่องานบริการสุขภาพเพื่อชุมชน วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความคิดเห็นของอาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) ต่อกิจกรรมสำคัญในระบบสุขภาพชุมชน ได้แก่งานสาธารณสุขมูลฐานและงานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิของศูนย์สุขภาพชุมชนในจังหวัดนครราชสีมา รูปแบบการวิจัย เป็นการสำรวจเชิงพรรณนา ณ จุดเวลาใด เวลาหนึ่ง ประชากรที่ศึกษา อสม.จำนวน 1,800 คน จาก 40,441 คน โดยการสุ่มเลือกตัวอย่างแบบ Multi-stage Sampling เครื่องมือวิจัย เป็นแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นเป็นชนิดตอบเอง ซึ่งผู้วิจัยพัฒนาแบบประเมินตนเองต่องานสาธารณสุขมูลฐาน ความพึงพอใจระบบบริการสุขภาพ และการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน การรวบรวมข้อมูล ระหว่างเดือนธันวาคม 2545 ถึง มกราคม 2546 มีผู้ตอบกลับ 1,325 คน (73.61 %) สถิติที่ใช้ Unpaired t-test, Paired t-test, Wilcoxon Signed - Ranks test และ One - way ANOVA ผลการศึกษา อสม. ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง 90.6 % มีสถานภาพสมรสคู่ 91.2 % อายุเฉลี่ย 38.6 ปี จบประถมศึกษา 73.6 % และมีอาชีพเกษตรกรรม 73.6 % ได้รับการอบรมโดยเฉลี่ย 8 ครั้ง/ปี ส่วนลักษณะของหมู่บ้านพบว่าคนในหมู่บ้านจะรวมกลุ่มจัดกิจกรรมด้านวัฒนธรรมและประเพณีอย่างสม่ำเสมอ 72.8 % และคนในหมู่บ้านเป็นเครือญาติกัน 70.0 % อสม. ส่วนใหญ่ให้ความสำคัญและมีส่วนร่วมปฏิบัติกิจกรรมงานสาธารณสุขมูลฐานทั้ง 33 กิจกรรม (6 หมวด) ด้วยคะแนนเฉลี่ยสูงในทุกกิจกรรม/หมวด ยกเว้นการมีส่วนร่วมในกิจกรรมเด็กที่ไม่ได้เรียนได้รับการฝึกอาชีพมีคะแนนต่ำสุด และพบว่า อสม. ให้ความสำคัญมากที่สุด ในหมวดสุขภาพดี และมีส่วนร่วมมากที่สุด ในหมวดมีบ้านอาศัย ส่วนหมวดรายได้ อสม. ให้ความสำคัญและมีส่วนร่วมน้อยที่สุด อสม. ประเมินความสำคัญและความพึงพอใจต่อกิจกรรมงานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิของศูนย์สุขภาพชุมชน 25 กิจกรรม (5 หมวด) ด้วยคะแนนเฉลี่ยความสำคัญสูงกว่าความพึงพอใจอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p< 0.001) ทุกกิจกรรมทุกหมวด โดยกิจกรรมการเยี่ยมบ้านติดตามผู้พิการ ผู้ป่วยเรื้อรัง มีความพึงพอใจน้อยที่สุด และพบว่า อสม. ให้ความสำคัญและพึงพอใจมากที่สุดหมวดการป้องกันโรค แต่หมวดการฟื้นฟูสภาพ อสม. กลับให้ความสำคัญและพึงพอใจน้อยที่สุด นอกจากนี้ยังพบว่า บทบาท อสม. จำนวนครั้งที่ได้รับการอบรม และลักษณะของหมู่บ้านที่แตกต่างกันมีผลให้ความคิดเห็นมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p< 0.05) สรุป ระบบสุขภาพท้องถิ่นเพื่อชุมชนต้องคำนึงถึงปัจจัยต่างๆ ที่มีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตของชาวบ้านด้วย อาทิ รายได้ การศึกษา วัฒนธรรม โดยทุกหน่วยงานในชุมชนต้องทำงานประสานกันเพื่อร่วมกันพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนให้ดีขึ้น ดังนั้นการฝึกอบรมให้ อสม. อย่างสม่ำเสมอ โดยให้ อสม. และประชาชนมีส่วนร่วมในการดำเนินงานในระบบสุขภาพชุมชน ส่วนเจ้าหน้าที่มีการติดตามสนับสนุนอย่างต่อเนื่อง จะทำให้งานประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืน