แนวทางการออกแบบและวางผังโรงเรียนเทศบาล ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Abstract

การศึกษาระดับประถมศึกษาเป็นการศึกษาภาคบังคับและเป็นการศึกษาขั้นพื้นฐานของประชาชนที่รัฐบาลจะต้องให้ความช่วยเหลือ โดยเฉพาะในเขตเทศบาลในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อเปรียบเทียบกับภาคอื่นๆ จากการวิจัยพบว่าในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีอัตราการเข้าเรียนของนักเรียนต่ำกว่าภาคอื่นๆ นอกจากนี้พื้นที่ใช้สอยในอาคารสถานที่ก็ยังมีเกณฑ์ต่ำกว่ามาตรฐานที่ ยูเนสโก กำหนด ปัญหาต่างๆ เหล่านี้ย่อมมีอิทธิพลต่อการเรียนของนักเรียนและการสอนของครู ในที่สุดจะส่งผลให้คุณภาพของประชากรต่ำลง อันเป็นผลกระทบกระเทือนถึงความเจริญในท้องถิ่นและประเทศชาติในอนาคต จึงจำเป็นต้องศึกษาในรายละเอียดเกี่ยวกับโรงเรียนประถมศึกษาของเทศบาลและส่วนใช้สอยในโรงเรียน เพื่อแก้ปัญหาและวางแนวทางสำหรับการออกแบบและวางผัง ในการดำเนินการค้นคว้าและวิจัย ได้ส่งแบบสอบถามไปยังโรงเรียนต่างๆ ทั้ง 75 โรงเรียนใน 16 จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขณะเดียวกันก็ออกสำรวจสังเกตการณ์สภาพแวดล้อมต่างๆ ของโรงเรียนเทศบาล 15 แห่งรวมทั้งสัมภาษณ์ผู้ใช้อาคารเกี่ยวกับปัญหาต่างๆ เพื่อรวบรวมประกอบการวิจัย แบบสอบถามที่ส่งไป 75 ชุดได้รับกลับคืน 45 ชุดหรือประมาณร้อยละ 60 ของทั้งหมด จากแบบสอบถามที่ได้พบว่า โรงเรียนเทศบาลในภาคตะวันออกเฉียงเหนือส่วนใหญ่มีพื้นที่ค่อนข้างจำกัด และอัตราส่วนพื้นที่โรงเรียนต่อจำนวนนักเรียนเป็น 10.57 ตารางเมตรต่อนักเรียน 1 คนโดยเฉลี่ยซึ่งอัตรานี้เท่ากับครึ่งหนึ่งของเกณฑ์มาตรฐานของ ยูเนสโก คือ 21.24 ตารางเมตรต่อนักเรียน 1 คน และในจำนวนโรงเรียนเหล่านี้ 55.67 เปอร์เซนไม่มีสนามฟุตบอล 66.67 เปอร์เซนของโรงเรียนทั้งหมดไม่มีสนามบาสเกตบอล จึงเป็นเหตุให้ขาดบริเวณสันทนาการและยังพบอีกว่า พื้นที่ในโรงอาหาร หอประชุมได้ถูกดัดแปลงให้เป็นห้องเรียนเนื่องจากห้องเรียนไม่เพียงพอและยังมีมาตรฐานต่ำกว่าเกณฑ์ที่ ยูเนสโก กำหนดด้วย ผลจากการค้นคว้ายังพบอีกว่าโรงเรียนเทศบาลส่วนใหญ่ไม่ได้วางผังแม่บทมาก่อน และการก่อสร้างต่อเติมอาคารเรียนในปัจจุบันดำเนินการไปตามสภาพการใช้ที่ดินที่ไม่ถูกต้อง จากการวิจัยสรุปได้ว่าโรงเรียนเทศบาลส่วนมากมีปัญหาที่สำคัญอยู่ 3 ประการ คือ ก. ปัญหาไม่มีการออกแบบและวางผังแม่บทไว้ล่วงหน้า และไม่มีบุคคลที่จะให้คำแนะนำเกี่ยวกับการออกแบบและวางผัง ข. ปัญหาโรงเรียนเทศบาลส่วนใหญ่ขาดพื้นที่สันทนาการ และพื้นที่ใช้สอยที่สำคัญยังไม่เพียงพอ และยังไม่ได้มาตรฐาน ค. ปัญหาเกี่ยวกับไม่มีงบประมาณสนับสนุนในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว โดยเฉพาะ 2 ปัญหาแรกที่เกี่ยวข้องกับการออกแบบและวางผัง ให้เหมาะสมกับโรงเรียนประถมศึกษาของเทศบาล ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จึงได้ทำเป็นตัวอย่างเพื่อการศึกษา ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือส่วนเหนือ 2 โครงการ คือ 1) โครงการออกแบบและวางผังเพื่อปรับปรุงโรงเรียนเทศบาลที่มีอยู่โดยใช้โรงเรียนเทศบาลมุขมนตรี ในจังหวัดอุดรธานีเป็นตัวอย่าง ซึ่งมีความจุนักเรียน 1,243 คน ในปี พ.ศ.2520 โดยออกแบบปรับปรุงสำหรับรับนักเรียนที่คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 1,445 คน ในปี พ.ศ.2526 2) โครงการออกแบบและวางผังแม่บทโรงเรียนตามสภาพแวดล้อมที่เป็นจริงตามเกณฑ์มาตรฐานที่กำหนด โดยสมมุติเอาพื้นที่ในเขตเทศบาลทางตอนใต้ของจังหวัดอุดรธานี เป็นโรงเรียนจุนักเรียน 678 คนตามจำนวนเฉลี่ยของนักเรียนทั้งหมด จาก 45 โรงเรียนซึ่งจำนวนนี้จัดอยู่ในโรงเรียนขนาดเล็ก มีจำนวนนักเรียนค่อนข้างสูง สำหรับปัญหาเกี่ยวกับงบประมาณนั้นเป็นปัญหาเกี่ยวกับนโยบายรัฐบาลส่วนกลางและเทศบาลเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือ ภายใต้ความรับผิดชอบของฝ่ายบริหาร และสมาชิกสภาเทศบาล โดยการตั้งงบประมาณสนับสนุนด้านการศึกษาสมทบกับรัฐบาล เพื่อให้บรรลุเป้าหมายดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ควรมีการวางแนวทางเกี่ยวกับการออกแบบและกำหนดให้มีการวางผังแม่บทในโรงเรียนเทศบาลแต่ละแห่งที่มีอยู่ในปัจจุบัน โดยการวางนโยบายเฉพาะและออกระเบียบต่างๆ เพื่อถือเป็นแนวทางปฏิบัติดังนี้ คือ ก. แนวทางการกำหนดนโยบายและการบริหาร ในนโยบายเกี่ยวกับการวางผังโรงเรียนนั้น ควรให้เป็นผู้มีหน้าที่รับชอบโดยตรง เช่น เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบ การศึกษาในเขต 9 เขต 10 และเขต 11 ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือโดยการประชุมและประสานงานเพื่อกำหนดนโยบายเกี่ยวกับการนำแนวทางการออกแบบและวางผังมาใช้เพื่อถือปฏิบัติ ข. แนวทางการนำเกณฑ์มาตรฐานไปปฏิบัติ เมื่อแนวทางการออกแบบและวางผังสำหรับโรงเรียนเทศบาล ในภาคตะวันออกเฉียง- เหนือได้วางเป็นนโยบายเพื่อถือปฏิบัติแล้ว ขั้นตอนต่อไปควรกำหนดรายละเอียดด้านต่างๆ ให้เหมาะสมกับสภาพท้องถิ่น เช่น ขนาดของที่ตั้ง ขนาดของโรงเรียน(จำนวนนักเรียน) ชนิดและขนาดของส่วนใช้สอยที่จำเป็น เป็นต้น สำหรับโรงเรียนที่เริ่มตั้งขึ้นใหม่ แนวความคิดรวบยอด และขบวนการในการออกแบบและวางผัง ควรถือตามตัวอย่างที่ทำการวิจัย สำหรับโรงเรียนที่มีอยู่เดิม ควรสร้างและต่อเติมตามผังแม่บทที่ได้วางไว้ และควรหาวิธีการใช้เนื้อที่ส่วนใช้สอยที่มีอยู่ให้ได้ประโยชน์สูงสุด โดยเสียค่าใช้จ่ายต่ำสุดด้วย ค. งบประมาณ รัฐบาลส่วนกลางควรให้เงินอุดหนุนเพิ่มเป็น 1000 บาทต่อนักเรียน 1 คนต่อปี และแต่ละเทศบาลควรเพิ่มงบประมาณสมทบ ด้านการพัฒนาอาคารสถานที่ในโรงเรียนเทศบาลให้มากขึ้น ไม่น้อยกว่าร้อยละ 50 ของงบประมาณส่วนกลางต่อนักเรียน 1 คนต่อปี จนกว่าจะใช้หลักสูตรการศึกษาแผนใหม่ครบทุกชั้นเรียนในปี พ.ศ.2526