ความเป็นพิษของโลหะหนักบางชนิดจากกากตะกอนบำบัดน้ำเสียชุมชน ต่อผักคะน้า (Brassica oleracea L. Var. alboglabra Bailey)และผักกาดหอม(Lactuca sativa L.) ในสภาพเรือนทดลอง

Abstract

ศึกษาความเป็นพิษของโลหะหนัก ได้แก่ เหล็ก แมงกานีส สังกะสี ทองแดง นิกเกิล ตะกั่ว และแคดเมียมที่ถูกปลดปล่อยออกจากกากตะกอนบำบัดน้ำเสียชุมชน ณ อัตราเดิม 20 เมตริกตัน/เฮกตาร์ (50 กรัม/กระถาง) ในรูปน้ำหนักแห้งของกากตะกอนต่อผักคะน้า (Brassica oleracea L. Var. alboglabra Bailey) และผักกาดหอม (Lactuca sativa L.) ดินทดลองนำมาจากพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลบ้านฉาง อำเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี ส่วนกากตะกอนนำมาจาก anaerobic digester ของโรงบำบัดน้ำเสียชุมชนห้วยขวาง วางแผนการทดลองแบบ 2 X 4 factorial incompletely randomize design ทำ 3 ซ้ำ โดยปลูกผักคะน้าและผักกาดหอมบนดิน ซึ่งเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะ หนัก 4 ระดับ ให้เที่ยบเท่ากับปริมาณโลหะหนักจากตะกอน ตั้งแต่ปริมาณที่พืชอาจใช้ได้ทันที (ระดับที่ 1) จนถึงปริมาณทั้งหมดที่มีในกากตะกอน (ระดับที่ 4) แล้วติดตามปริมาณโลหะหนักที่สะสมในดินและในพืชตลอดจนผลผลิตพืชที่ได้ ผลการศึกษาพบว่าสังกะสีแสดงพฤติกรรมเพิ่มขึ้นตามปริมาณการเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะหนักทั้งในดินหลังปลูกผักคะน้าและผักกาดหอมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p≤0.01) ตลอดจนปริมาณสังกะสีในส่วนบริโภคได้ของพืชทั้ง 2 ชนิด ก็มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามปริมาณการเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะหนักเช่นกัน n 520 และยังพบว่าปริมาณสังกะสีในส่วนบริโภคได้ของผักกาดหอมที่ปลูกบนดินเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะหนักเทียบเท่ากับปริมาณโลหะหนักทั้งหมดในกากตะกอนมีค่าสูงกว่าระดับปกติที่พบในพืชโดยทั่วไป แต่ปริมาณที่พบนั้นยังไม่ถึงระดับที่เป็นพิษต่อพืช จึงเสนอว่าน่าจะเลือกสังกะสีเป็นดัชนี เพื่อบ่งชี้ถึงแนวโน้มของความเป็นพิษของโลหะหนักจากกากตะกอน สำหรับทองแดงและแคดเมียมในดินหลังปลูกพืชทั้ง 2 ชนิด รวมทั้งตะกั่วในดินหลังปลูกผักคะน้ามีแนวโน้มสูงขึ้นตามปริมาณการเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะหนัก แต่ไม่แสดงแนวโน้มที่ชัดเจนสำหรับปริมาณพืช ส่วนเหล็ก แมงกานีส และนิกเกิลในดินหลังปลูกพืชทั้ง 2 ชนิด รวมทั้งตะกั่วในดินหลังปลูกผักกาดหอมไม่แสดงแนวโน้มที่ชัดเจนทั้งปริมาณในดินละในพืช สำหรับการปลดปล่อยโลหะหนักจากกากตะกอนนั้นพบว่าเมื่อเวลาผ่านไปหนึ่งฤดูเพาะปลูก โลหะหนักแต่ละธาตุจะถูกปลดปล่อยออกจากตะกอนได้ช้าเร็วต่างกัน โดยทองแดงจะถูกปลดปล่อยจากกากตะกอนได้เร็วที่สุด รองลงมาได้แก่ สังกะสี และแคดเมียม ตามลำดับ นอกจากนี้ไม่พบอาการผิดปกติเนื่องจากความเป็นพิษของโลหะหนักในพืชทดลองทั้ง 2 ชนิด แต่กลับพบว่าการเติมเกลืออนินทรีย์ของโลหะหนักทำให้ได้ผลผลิตพืชสูงขึ้น โดยเห็นได้ชัดเจนจากผักกาดหอม ซึ่งให้ผลผลิตที่สูงกว่าการเติมปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 และเทียบเท่ากับผลผลิตที่ได้จากการเติมกากตะกอนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P≤0.01) อีกทั้งยังทำให้พืชมีลักษณะสมบูรณ์อีกด้วย อาจกล่าวได้ว่าไม่มีความเสี่ยงต่อความเป็นพิษของโลหะหนัก เนื่องจากการเติมกากตะกอน ณ ระดับ 20 เมตริกตัน/เฮกตาร์ และช่วงเวลาการเติมกากตะกอนลงสู่พื้นที่การเกษตรที่เหมาะสมนั้นน่าจะมีระยะห่างกันอย่างน้อย 2 ฤดูเพาะปลูกของผักคะน้าและผักกาดหอม