ทางปฏิบัติในการแก้ไขเปลี่ยนแปลงสนธิสัญญาของไทย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้จุดมุ่งหมายเพื่อแสดงถึงปัญหาในการแก้ไขเปลี่ยนแปลงสนธิสัญญาของไทยทั้งในระดับระหว่างประเทศและระดับในประเทศ ซึ่งถึงแม้ในปัจจุบันสังคมระหว่างประเทศจะมีความเสมอภาคสูงขึ้น แต่ประเทศไทยก็ยังอยู่ในฐานะเสียเปรียบประเทศมหาอำนาจหรือบางประเทศทั้งในด้านเศรษฐกิจ การเมือง และความมั่นคง จึงเป็นเหตุให้ต้องเสียเปรียบในการทำสนธิสัญญาไปด้วย โดยในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศถือว่าตามหลักกฎหมายว่าด้วยสนธิสัญญา (Law of Treaties) รัฐจะอ้างความขัดข้องตามกฎหมายภายในของตนเป็นสาเหตุจะไม่ปฏิบัติตามพันธะกรณีระหว่างประเทศไม่ได้ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องแก้ไขหรือยกเลิกสนธิสัญญานั้นๆ ให้สอดคล้องกับผลประโยชน์ของประเทศไทย ผลจากการวิจัยครั้งนี้พบว่าจากหลักกฎหมายที่ว่า "เมื่อได้สัญญาไว้อย่างใดก็ต้องปฏิบัติตามสัญญานั้น" (pacta sunt servanda) ซึ่งเป็นผลให้มีหลักการระดับรากฐาน (fundamental principle) ว่าการแก้ไขหรือยกเลิกสนธิสัญญาจะกระทำได้โดยการยินยอมของภาคีทุกฝ่ายเท่านั้น เว้นแต่กรณีจะเข้าข่ายหลักกฎหมายที่เป็นข้อยกเว้นของหลักการดังกล่าว เช่น หลักทางปฏิบัติต่อมาของคู่ภาคี (subsequent conduct) หลัก clausula rebus sic stantibus หลักอำนาจของ ฝ่ายที่ชนะสงคราม (debellatio) และหลัก lex postiori derogat priori เป็นต้นแต่กรณีของประเทศไทยการที่จะเจรจาต่อรองให้ภาคีฝ่ายที่ได้เปรียบอย่างมากจากสนธิสัญญา ยอมสละความได้เปรียบนั้นเป็นเรื่องยากมาก เพราะปัจจัยสำคัญที่สุดในการแก้ไขเปลี่ยนแปลงสนธิสัญญาก็คือ "อำนาจต่อรอง" (bargaining power) ระหว่างคู่ภาคี