รายจ่ายแฝงในภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของไทยปี พ.ศ.2526

Abstract

เกือบทุกปีในระยะเวลาสามทศวรรษที่ผ่านมา รัฐบาลไทยประสบกับการขาดดุลงบประมาณอย่างต่อเนื่อง สภาพการณ์เช่นนี้ไม่ได้แสดงว่ารัฐบาลจงใจที่จะใช้นโยบายงบประมาณต่อสู้กับความผันผวนของภาวะเศรษฐกิจ แต่แสดงให้เห็นความจริงที่ว่าการขาดดุลงบประมาณเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงได้ยาก นั่นคือการเพิ่มขึ้นของรายได้รัฐบาลไม่สามารถตามทัน การขยายตัวของรายจ่าย ผลคือภาระหนี้สินของรัฐบาลได้พอกพูนขึ้นเรื่อยๆ และกลายเป็นปัญหาที่น่าวิตกกังวลอย่างยิ่ง การแสวงหารายได้และการลดรายจ่ายของรัฐบาลเป็นสิ่งที่จำเป็น มาตรการที่ใช้เพื่อบรรลุเป้าหมายสองประการนี้ล้วนแล้วแต่เป็นมาตรการแบบชั่วครั้งชั่วคราว ซึ่งยังคงไม่เพียงพอและจริงๆ แล้วก็ไม่ใช่วิถีทางที่ถูกต้องในการแก้ปัญหาที่มีสภาพเรื้อรังเช่นนี้ สิ่งที่ควรกระทำก็คือการพิจารณาปัญหาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง ในแขนงวิชาเศรษฐศาสตร์การคลัง แนวความคิดที่จะสนองตอบต่อความต้องการดังกล่าวได้เป็นอย่างดีก็คือ แนวความคิดเกี่ยวกับรายจ่ายแฝงในภาษี ซึ่งพิจารณาว่ารายได้ของรัฐบาลที่ลดลงอันเนื่องมาจากบทบัญญัติที่ไม่จำเป็นของภาษีนั้น แท้ที่จริงแล้วก็เสมือนหนึ่งรายจ่ายของรัฐบาลนั่นเอง เพียงแต่เป็นการจ่ายเงินผ่านระบบภาษีแทนที่จะผ่านการใช้จ่ายโดยตรงของรัฐบาล โดยความหมายนี้ แนวความคิดเกี่ยวกับรายจ่ายแฝงในภาษีจึงเป็นการวิเคราะห์รายได้และรายจ่ายของรัฐบาลไปพร้อมๆ กัน เป็นแนวความคิดที่เหมาะสมสำหรับการแก้ไขข้อบกพร่องของระบบงบประมาณของไทยเป็นอย่างยิ่ง เท่าที่ผู้เขียนทราบ วิทยานิพนธ์เล่มนี้เป็นงานวิจัยชิ้นแรกในประเทศไทยที่ใช้แนวความคิดเกี่ยวกับรายจ่ายแฝงในภาษี การศึกษาจะจำกัดอยู่เฉพาะกรณีภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของไทย โดยทำการระบุและประมาณค่ารายจ่ายแฝงในภาษีอันเกิดจากกฎหมายที่ใช้บังคับสำหรับภาษีชนิดนี้ในปี พ.ศ. 2526 วิธีการศึกษาที่ใช้เป็นแบบพรรณนารวมทั้งการคำนวณอย่างง่ายๆ ตามกระบวนการจัดเก็บภาษีชนิดนี้ การวิเคราะห์กระทำโดยแบ่งแยกเงินได้ของบุคคลออกเป็นสองประเภทใหญ่ๆ คือ เงินได้ที่มิใช่มาจากการทำงานและเงินได้ที่มาจากการทำงาน และในเงินได้แต่ละประเภทนั้น ได้เรียงลำดับการวิเคราะห์จากรายการที่มีมูลค่ามากไปยังรายการที่มีมูลค่าน้อย จนกระทั่งถึงรายการที่ไม่สามารถประมารค่าได้ หลักเกณฑ์ที่ยึดถือในการคำนวณก็คือหลักความสอดคล้องและหลักการประมาณค่าขั้นต่ำ ผลของการวิเคราะห์พอสรุปได้สั้นๆ ดังนี้คือ 1. ในเชิงคุณภาพ รายจ่ายแฝงส่วนใหญ่ในภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของไทย ปี พ.ศ. 2526 ให้ประโยชน์แก่ผู้เสียภาษีสองกลุ่มคือ ข้าราชการและคนฐานะดี 2. ในเชิงปริมาณ รายจ่ายแฝงในภาษีที่มีมูลค่าประมาณ 2,353.94 ล้านบาท และโดยที่รายได้จากภาษีนี้ในปีเดียวกันมีมูลค่า 14,140.11 ล้านบาท ดังนั้น สรุปในรูปของการเปรียบเทียบกันได้ว่า รายจ่ายแฝงในภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของไทยปี พ.ศ. 2526 มีค่าอย่างต่ำประมาณร้อยละ 16.65 ของรายได้ภาษีชนิดนี้ในปีเดียวกัน จากผลของการวิจัยซึ่งชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของรายจ่ายแฝงในภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา รวมทั้งจากประสบการณ์ที่ได้จากการศึกษานี้ ผู้วิจัยให้ข้อเสนอแนะว่า การปรับปรุงระบบข้อมูลเป็นสิ่งที่จะขาดเสียมิได้เพื่อเปิดทางให้การศึกษาตามแนวความคิดนี้ก้าวหน้าต่อไป และการศึกษาขั้นต่อไปที่มีลำดับความสำคัญมากที่สุดคือ การประยุกต์แนวความคิดนี้กับภาษีชนิดอื่นๆ ทั้งนี้เพื่อมุ่งไปยังการจัดทำงบประมาณประจำปีของรายจ่ายแฝงในระบบภาษีของประเทศไทย